Tarjima nazariyasi fakulteti tarjima nazariyasi va amaliyoti kafedrasi ahmedov muhammadxo

INGLIZ TILI ILMIY VA TEXNIK ADABIYOT GRAMMATIKASI
3.1. Ilmiy-texnikaviy matnlarning grammatik tuzilishining xususiyatlari
Ingliz ilmiy matnida nominal tuzilmalar ustunlik qiladi, jarayonlar va harakatlar ko'pincha nominallashtiriladi: to do post-welding cleaning ( to clean after the welding o’rniga).
Albatta, ilmiy uslubning nominativ tabiati shaxsiy shakllarda to'liq qiymatli fe'llarning to'liq yo'qligini anglatmaydi. Biroq, fe'lning shaxsiy shakllari bu erda badiiy shaklga qaraganda 2 marta kamroq qo'llaniladi. Tuzilishiga koʻra NTLda gaplar murakkab va murakkab. Bu esa qo‘shma predlog va bog‘lovchilarning, shuningdek, fe’lning shaxssiz shakllarining predmet va holat vazifasida keng qo‘llanilishiga, tegishli bo‘lishsizlik, kesim va gerund so‘z birikmalarining keng tarqalishiga olib keladi.
Ilmiy nutq taqdimotning qisqaligi va ixchamligiga intilayotganligi sababli, unda ko'pincha elliptik konstruktsiyalar (to'liq bo'lmagan) ishlatiladi. Ushbu konstruktsiyalarni noto'g'ri tushunish kulgili tarjima xatolariga olib keladi: Unless immediately stopped, the environmental pollution may become irreversible / Unless it is immediately stopped… — Atrof-muhitni ifloslantirish jarayoni darhol to'xtatilmasa, u qaytarilmas holga kelishi mumkin; At that time little, if any, use was found for his discovery. — O'sha paytda bu kashfiyot amalda qo'llanilmagan (lit.: U oz foyda topdi, agar umuman bo'lsa, hech bo'lmaganda ba'zi foyda topdi).
Ilmiy uslub atributiv gaplarni postpozitsiyadagi sifatlar bilan (ayniqsa, -ible, -able, -ive qo'shimchalari bilan) almashtirish bilan tavsiflanadi, misol uchn: the materials available.
Xuddi shu maqsadga ta'rif funktsiyasida infinitiv shakllardan foydalanish orqali erishish mumkin: the properties to be expected.
Zamonaviy ilmiy adabiyotlarda taqdimotni birinchi shaxsdan emas, balki uchinchi shaxsdan taqdim etish odatiy holdir va shaxssiz va cheksiz shaxsiy konstruktsiyalar ko'pincha ishlatiladi, masalan: it was decided, it is to be noted, care must be taken, it is necessary…
Bundan tashqari, ko'plab artikl, ayniqsa, aniq bir narsa tushib qolgan holatlarni qayd etish mumkin. Maqola ko'pincha spetsifikatsiyalarda, texnik tavsiflarda, ko'rsatmalarda va hokazolarda muayyan qismlarning nomlaridan oldin yo'qoladi. Xuddi shu hodisa ilmiy sohalar nomlaridan oldin ham kuzatiladi, masalan:
…in such fields as work study; mechanical engineering; telecommunication etc.
Zamonaviy ilmiy ishlarda yana bir qator o'ziga xos grammatik xususiyatlar ko'rsatilgan:
1) ko'plik qo'llanilishi haqiqiy otlar, masalan: fats, oils, steels, sands, wools, etc;
2) koʻplik asboblar nomlarida: clippers, trammers, dividers, etc;
3) tur-jins munosabatlarini bildirish uchun predlogdan foydalanish: the fuel of kerosene etc;
4) sabab bog‘lovchi va mantiqiy bog‘lovchilarning qo‘llanishi kuchaygan: since, therefore, leads to, results in, etc.