Tarjima nazariyasi fakulteti tarjima nazariyasi va amaliyoti kafedrasi ahmedov muhammadxo

Oddiy atamalar. Ingliz tilida affiksatsiya, konversiya, metaforizatsiya va qarz olish ko'pincha oddiy atamalarni shakllantirish uchun ishlatiladi.
Affiksatsiya. Bu prefiks va qo'shimchalar yordamida yangi so'zlarning hosil bo'lishidir. Prefikslar prefikslardir. Ular so'z boshida turadi va uning ma'nosini o'zgartiradi. Ilmiy va texnik adabiyotlarda xalqaro xarakterga ega bo'lgan prefikslar mavjud, masalan:
anti — anti-, противо- (antibody, antiaircraft);
co — ham- (со-exist);
de — de- (demilitarize);
extra — ekstra- (extraordinary);
ex — eks- (ex-champion);
pre — -gacha, -dan avval (prehistoric, precondenser);
super — super (superconductivity);
trans — trans- (transatlantic);
ultra — ultra- (ultrasonic).
Prefikslar un-, in-, il-, im-, ir-, dis-, mis- so'zning ma'nosini teskarisiga o'zgartiradi va prefiks "biror narsani qayta tiklash" ma'nosini beradi, masalan:
definite — indefinite, legal — illegal, to shape — to reshape.
Bundan tashqari, bu prefikslarni yodda tuting be- va en- nutq qismini o'zgartirish, masalan, to belittle, to endanger, to encourage.
Bunday turdagi ba'zi otlarning prefiks bilan tarjimasi non-, masalan: gapda «The proposal is a non-runner for Labour» «non-runner» "qabul qilib bo'lmaydigan" degan ma'noni anglatadi.
Tarjima uchun eng muhim qo'shimchalar:
1. -er (-or). Bu qo'shimcha fe'llardan otlarni (harakatni bajaradigan aktyor yoki mexanizm) hosil qiladi, masalan: a visitor, a roller, a reader.
Ushbu qo'shimchali ko'plab so'zlarning rus tilida ekvivalentlari bor, lekin ba'zida tarjima ba'zi qiyinchiliklar bilan bog'liq, masalan: the biggest exhibitor — eng yirik ko'rgazma ishtirokchisi; Не is a muster. — U mas'ul bo'lishni yaxshi ko'radi. Bir gapda «A look of respect came into the eyes of the questioner» «questioner» — suhbatdosh, lekin «questioners at a press conference» - jurnalistlar.
Suffiks - er shahar aholisini bildiruvchi otlarni ham hosil qiladi, masalan: Londoner, Oxforder etc
2. -able (-ible). Bu qo‘shimcha yordamida deyarli har qanday fe’ldan sifatlar yasaladi. Bu qo`shimcha so`zdan kelib chiqqan «able» “biror narsaga qodir, harakatni boshdan kechiruvchi” bu asl ma’noni ma’lum darajada saqlab qoladi: washable wallpaper, portable device. Rus tilidagi ushbu misollar "yuviladigan", "ko'chma" yozishmalariga ega, lekin ko'pincha mos keladigan so'zlar yo'q va tavsiflovchi tarjima talab qilinadi, masalan:
a quotable book — iqtibos keltirishga arziydigan kitob; a climbable mountain — siz ko'tarilishingiz mumkin bo'lgan tog';
an unswimmable river — suzish mumkin bo'lmagan daryo.
Bu holatlarning barchasida qo'shimchali sifat -able mos fe'l bilan ifodalangan ish-harakatning imkoniyatini ko'rsating.
3. -ry. Ushbu qo'shimcha yordamida ob'ektlar to'plamini bildiruvchi so'zlar hosil bo'ladi, masalan: a rocket — raketa → rocketry — raketa texnologiyasi; a machine — mashina → machinery — mashinalar va mexanizmlar; a circuit — elektr zanjiri → circuitry — elektr zanjiri.
Bundan tashqari, ushbu qo'shimchali so'zlar ko'pincha ba'zi bir to'plam uchun xonani anglatadi: aviary — qushxona; conservatory — issiqxona; granary — don ombori.