"тасдиқланди" «Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият Миллий банки» аж бошқаруви

Юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларга берилган кредитларни мониторинг қилиш

7.1. Юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларга берилган кредитларни мониторинг қилиш тадбиркорнинг жойлашган жойига ташриф буюриб ва/ёки камерал асосда назорат орқали амалга оширилади:

• 
  белгиланган тўлов жадвалига мувофиқ кредит тўловларини ўз вақтида тўлаш;
  
• 
  бизнес-режа кўрсаткичларининг бажарилишини таҳлил қилиш;
  
• 
  пул маблағлари ҳаракатлари;
  
• 
  пул маблағлари оқимларини таҳлил қилиш;
  
• 
  гаровни ўрганиш;
  
• 
  қарз олувчилар/биргаликда қарз олувчилар/кафилларнинг молиявий ҳолатини мониторинг қилиш.
  

7.2. Юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларни мониторинг қилиш усуллари қарз олувчининг кредитини зоналаштириш натижаларига мувофиқ белгиланади.
7.3. Юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларга ойлик тўловнинг 100-150% миқдорида ҳисобварақлар бўйича ойлик айланмаларни амалга оширадиган ва/ёки тўловни 1-60 кун муддатга ўз вақтида тўламаганлик фактига йўл қўйган кредитларни мониторинг қилишни ўтказиш камерал асосда (сариқ зона) амалга оширилади.
7.4. Юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларга берилган кредитни унинг жойлашган жойига ташриф буюриб мониторинг қилиш, қарз олувчи кредитни зоналаштириш натижалари билан белгиланадиган қизил зонага тушганда амалга оширилади.
7.5. Мониторинг қилиш Далолатномаси 8-иловага мувофиқ шакл бўйича мониторингни амалга оширган ходим, шунингдек қарз олувчи бўлган якка тартибдаги тадбиркор томонидан имзоланади.

7. 
   Жисмоний шахсларга, юридик шахсларга, шунингдек юридик шахс мақомини олмаган ҳолдаги якка тартибдаги тадбиркорларга берилган кредитларнинг таъминотини жойлашган жойига ташриф буюриб мониторинг қилиш
   

8.1. Кредит таъминотини мониторинг қилиш гаров таъминоти жойлашган жойга ташриф буюриш билан қизил зонага тушиб қолган қарз олувчининг кредити бўйича ушбу Тартибнинг 2.8.6-бандига мувофиқ амалга оширилади.
8.2. Кредитларни мониторинг қилиш бўлими/кредитларни дастлабки ундириш шўъбаси ходими томонидан мол-мулк билан таъминланган кредитлар бўйича гаров реестрида тегишли ёзувнинг мавжудлиги/йўқлиги текширилади.
8.3. Гаровга қўйилган мол-мулкни (кўчар ва кўчмас мулкни) бегона шахсларга ўтказиш орқали тақиқ бекор қилинган ҳолатлар аниқланганда, уч иш куни ичида ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларига гаров қонунчилигининг бузилиши тўғрисидаги маълумотлар юборилади. Шу билан бирга, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларига маълумотни ўз вақтида тақдим этмаганлиги учун жавобгарлик тегишли филиал бошқарувчисига юклатилади.
8.4. Агар қарздорнинг ёки учинчи шахснинг кўчмас мулки гарови кредитни таъминлаш учун қабул қилинган бўлса, гаровга қўйилган мулкнинг ҳолати (шу жумладан, гаровга қўйилган ер участкасининг ҳолати — кредитлашнинг айрим турлари учун), мулкни сақлаш шартлари ўрганилади.
8.5. Агар кредитни таъминлаш учун кўчар мулк гарови берилган бўлса, мулкнинг ҳолати, унинг амалда мавжудлиги, сақлаш шартлари ўрганилади. Қарз олувчига ва/ёки учинчи шахсларга тегишли автотранспорт воситаларини кредит гарови сифатида қабул қилишда, шунингдек, уларнинг мавжудлигини, ҳолатини текшириш ва керак бўлса, автомобилнинг босиб ўтган масофасини қайд этиш керак.
8.6. Агар айланмадаги товарлар гарови (хом ашё ва материаллар, тугалланмаган ишлаб чиқариш, тайёр маҳсулотлар, қайта сотиш учун товарлар) кредитни таъминлаш учун тақдим этилган бўлса, товарнинг ҳолати, унинг амалда мавжудлиги, сақлаш шартлари, омбор ҳисобининг мавжудлиги ва омбор ҳисоби маълумотларининг бухгалтерия ҳисоби маълумотларига мувофиқлиги ҳолати ўрганилади.
8.7. Агар ускуна кредит таъминоти учун гаров сифатида қабул қилинган бўлса, техник ҳужжатлар, техник паспорт маълумотларининг ускунада кўрсатилган маълумотларга мувофиқлиги, уларнинг ҳолати (ишлаяптими ёки йўқми), улардан фойдаланиш учун рухсатнома мавжудлиги (агар талаб қилинса), тўлиқлиги ва ишлаб чиқарилган йили, уларни сақлаш ва ишлатиш шартлари, гаровга қўйиш вақтида банк томонидан қўйилган “Миллий банкка гаровга қўйилган” ёрлиғи ва ёзувларининг мавжудлиги ва уларнинг зарарланмаганлиги ўрганилади.
8.8. Фаолият ва гаров объектларини визуал текшириш, шунингдек рақамларни таққослашнинг бутун тартиби кузатув фактини, гаров объектларининг мавжудлигини ва уларнинг ҳолатини тасдиқлаш учун мониторинг пайтида суратга олиш билан бирга бўлиши керак. Олинган фотосуратларнинг фотосурат олинган сана ва жойни кўрсатган ҳолда электрон шаклда сақланишига рухсат берилади (кредитдан мақсадли фойдаланишни мониторинг қилиш Далолатномасида ушбу расмларнинг жойлашуви электрон йўлининг ҳаволасини кўрсатиш тавсия этилади).
8.9. Мониторинг қилиш жараёнида суғурта компаниясининг Бош офисига мурожаат қилиб, гаров сифатида тақдим этилган мол-мулкни суғурта қопламаси мавжудлиги масаласини албатта ўрганиш керак. Агар бирон бир сабабга кўра гаровга қўйилган мол-мулк суғурта қопламасиз бўлса (суғурта полиси муддати тугаган бўлса, суғурта мукофотини тўлаш муддати ёки мол-мулк суғурталанган суғурта компанияси ўз фаолиятини тўхтатган бўлса ва ҳоказо), Қарз олувчига гаровга қўйилган мол-мулкни суғурталашни таъминлаш бўйича тезкор чоралар кўриш тўғрисида талаблар қўйилиши керак.
8.10. Агар юридик шахснинг кафиллиги кредит учун гаров сифатида қабул қилинган бўлса, кафилнинг молиявий ҳолатини — молиявий ҳисоботлар, кредитга лаёқатлилигини ҳисоблаш, ҳисобварақлар бўйича айланмалар, кредиторлар олдидаги бошқа мажбуриятларнинг мавжудлигини акс эттирувчи ҳужжатлар шакллантирилади. Банкнинг илтимосига биноан кафилнинг молиявий ҳисоботини тақдим этиш кафиллик шартномасида акс эттирилиши керак.
8.11. Агар мониторинг натижалари бўйича гаровнинг қадрсизланиш фактлари (кредит бўйича қарзни ва у бўйича фоизлар қоплаш учун гаров қийматининг етишмаслиги), кафилнинг молиявий аҳволи ёмонлашгани, гаровни назорат қилиш имконияти камайиши ёки гаров ликвидлигининг пасайишининг бошқа ҳар қандай далиллари (уни нотўғри сақлаш фактлари мавжудлиги, мол — мулкка зарар етказиш, тасдиқланган ўғирлик фактлари ва б.) аниқланса, Банк Қарз олувчидан уни тўлиқ алмаштириш ҳақида сўраши керак. Агар қарз олувчи ушбу ҳаракатларни бажаришдан бош тортса, Банк белгиланган тартибда кредитнинг гаров билан таъминланмаган қисмига тенг суммани муддатидан олдин ундиришни бошлайди.
8.12. Қарздорнинг кредити бўйича гаров таъминоти унинг жойлашган жойига ташриф буюриш билан амалга ошириладиган мониторинг мониторинг қилиш Далолатномаси билан расмийлаштирилади, унда мониторинг ўтказилган сана ва жой, суратга олиш ва мониторинг давомида олинган маълумотлар, аниқланган фактлар ва бошқалар 4.7 ва 8-иловаларга мувофиқ шакллар бўйича акс эттирилади.
Юридик шахслар ва юридик шахс мақомини олмаган ҳолда якка тартибдаги тадбиркорларнинг кредитлари бўйича гаровни мониторинг қилиш Далолатномаси кредитларни мониторинг қилиш бўлими/кредитларни дастлабки ундириш шўъбаси ходими, шунингдек қарз олувчи корхона раҳбари ва бош бухгалтери (агар бундай лавозим назарда тутилган бўлса) томонидан имзоланади, жисмоний шахсларнинг кредитлари бўйича гаровни мониторинг қилиш далолатномаси кредитларни мониторинг қилиш бўлими/кредитларни дастлабки ундириш шўъбаси ходими ва қарз олувчи жисмоний шахс томонидан имзоланади.

7.