+tdr 08 Investitsiya


Download 245.3 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/18
Sana31.01.2024
Hajmi245.3 Kb.
#1820303
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
5-мавзу

4. To‘la iqtisodiy ittifoq. Bunda qatnashchi mamlakatlar o‘z iqtisodiy 
siyosatlari, shu jumladan, pul, soliq va ijtimoiy siyosat, shuningdek, savdo hamda 
ishchi kuchi va sarmoya oqimiga taalluqli siyosatni birxillashtiradi.
Dunyoda davlatlarning o‘nlab iqtisodiy birlashmalari mavjud. ASEAN 
(Janubiy-sharqiy Osiyo) mamlakatlari o‘rtasida kooperatsiya aloqalari faol 
rivojlanmoqda. MDH mamlakatlari doirasidagi iqtisodiy hamkorlik, ayniqsa, 
O‘zbekiston, Qozog‘iston va Qirg‘iziston o‘rtasida tuzilgan Markaziy Osiyo umumiy 
bozorini tashkil etish haqidagi bitimni ham yodga olish kerak. Jahonda 
rivojlanayotgan yosh mamlakatlarga xos, lekin barqaror bo‘lmagan boshqa 
integratsiya uyushmalari ham bor. Ularning ishtirokchilari o‘tmishdagi 
mustamlakalar bo‘lib, iqtisodiyoti bir yoqlama, ya’ni xomashyo yetkazishga 
asoslangan, shu sababli bir-birini to‘ldirib, yagona kompleksni tashkil eta olmaydi. 
Integratsion aloqalarning paydo bo‘lishi jahon xo‘jaligiga xos voqelik, ammo ular 
umumiy tus olish uchun hamma mamlakatlarda sharoit muhayyo bo‘lishi kerak. 
 
5.4. Iqtisodiyotning xalqaro integratsiyasida xorijiy investitsiyalarning
tutgan o‘rni va ulardan samarali foydalanish yo‘nalishlari 
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasi ham siyosiy, ham iqtisodiy 
sohada ko‘pgina yutuqlarga erishdi. Ularning eng muhimlaridan biri 


89 
respublikamizning jahon hamjamiyatida faol ishtirok etib, milliy manfaatlarga mos 
keladigan ko‘p tomonlama siyosat yuritishi va shu asosda jahon xo‘jaligida tutgan o‘z 
o‘rnini mustahkamlab borishidir. 
Endilikda O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosat maydonida borgan sari 
munosib o‘rinni egallab bormoqda. Qo‘yilgan ko‘pgina amaliy qadamlar 
O‘zbekistonning xalqaro hamjamiyatda uzoq muddatli, istiqbolli yaratuvchilik 
faoliyatini olib borishga mo‘ljallangandir. 
Boshqa davlatlar bilan bo‘ladigan iqtisodiy integratsiya davlatning har xil 
ehtiyojlarini qondirish va samaradorligini oshirishning muhim omili hisoblanadi va 
fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirish, millatlararo yaqinlashuvi, aholining turmush 
darajasini oshirishga yordam beradi. 
Xo‘jalik aloqalarini baynalmilallashtirish jarayonlarining kuchayib borishi
iqtisodiyotni rivojlantirish hamda mustahkamlashda tashqi iqtisodiy omil muhim rol 
o‘ynamoqda. Tashqi iqtisodiy aloqalarning rivojlanish xususiyatlari va ularning 
ishlab chiqarishdagi samaradorligi milliy iqtisodiy barqarorlikni va uning rivojlanish 
harakatini aniqlaydi. Shunga ko‘ra, jahon mamlakatlari zamonaviy xalqaro iqtisodiy 
aloqalarni kengaytirish va chuqurlashtirishga katta e’tibor bermoqda. 
Ayniqsa, bu mustaqil rivojlanish yo‘liga o‘tgan respublikamiz uchun muhim 
ahamiyat kasb etmoqda. Sobiq Ittifoq tarkibida bo‘lgan davrda O‘zbekiston 
Respublikasi xorijiy mamlakatlar bilan mustaqil ravishda aloqa qilish imkoniyatidan 
mahrum edi. Bundan tashqari xo‘jalik yuritishning yopiq, sotsialistik boshqaruv 
tizimi sharoitida kapital migratsiyasi, ishchi kuchi migratsiyasi, valuta-kredit 
munosobatlari kabi xalqaro ayriboshlash turlari deyarli rivojlanmagan edi. Shuning 
uchun ham o‘tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning barchasi O‘zbekistonning jahon 
xo‘jaligi tizimiga teng huquqli bo‘lib kirishi va barcha mamlakatlar bilan teng 
huquqli hamkorligini ta’minlashga qaratilgan. 
Iqtisodiy integratsiya bir tomondan yangi texnologiyalar, xorijiy sarmoyalardan 
foydalanish orqali milliy iqtisodiyotni tezda o‘stirishga ko‘maklashsa, boshqa 
tomondan O‘zbekistonning boy resurslari va ishlab chiqarish imkoniyatlarining jahon 
xo‘jaligiga qo‘shilishi, uning umumjahon iqtisodiy imkoniyatlarini kuchaytiradi. 
Integratsiya O‘zbekiston Respublikasining jahon xo‘jaligi tizimiga kirib 
borishini tezlashtiradi. Shuning uchun ham O‘zbekiston iqtisodiyotida xalqaro 
iqtisodiy integratsion jarayonlarning borishi muhim o‘rin tutmoqda. 
Ayni paytda jahonda integratsion tashkilotlarga Yevropa Hamjamiyati (YeH), 
Yevropa erkin savdo assotsiatsiyasi (YeFTA – YeESA), Shimoliy Amerika erkin 
savdo assotsiatsiyasi (AQSh, Kanada va Meksika), Lotin Amerikasining yetakchi uch 
guruhlari – And guruhi (Andean group), Markaziy Amerika umumiy bozori (Central 
Amerikan Common Market), Karib bo‘g‘ozi davlatlarining hamjamiyati va bozori 
(Caribean community and common market), bojxona ittifoqi, Janubiy-sharqiy Osiyo 
davlatlari assotsiatsiyasi (ASEAN), Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT), Osiyo-
Tinch okeani iqtisodiy hamkorligi (OTIH), MDH va shu kabilarni keltirishimiz 
mumkin.
Xususan: Integratsion tashkilotlar
1. Lotin Amerika zonasi (erkin savdo LAFTA, 1960-yil), 11 ta mamlakat a’zo. 


90 
2. Karib jamiyati (Carikom, 1967), 13 ta mamlakat a’zo. 
3. And guruhi (Andian Group, 1969), 5 ta mamlakat a’zo. 
4. Janub konus mamlakatlar umumiy bozori (Mercosur, 1991), 4 ta mamlakat 
a’zo. 
Osiyodagi integratsion birlashmalar: 
1. Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (ECO, 1964), 10 ta mamlakat a’zo. 
2. Janub-sharqiy Osiyo mamlakatlari assotsiatsiyasi (Asean, 1967), 6 ta 
mamlakat a’zo. 
3. BIMST iqtisodiy hamkorlik jamiyati (BIMST-EC, 1998), 5 ta mamlakat 
a’zo. 
Afrika integratsion birlashmalari: 
1. Sharqiy (vostoka) Afrika jamiyati (EAC, 1967 yoki 1993), 3 ta mamlakat 
a’zo. 
2. G‘arbiy (zapad) Afrika mamlakatlar iqtisodiy hamkorligi jamiyati 
(ECOWAS, 1975), 15 ta mamlakat a’zo. 
3. Sharqiy va Janubiy Afrika umumiy bozori (COMESA, 1982), 19 ta 
mamlakat a’zo. 
4. Arab mamlakatlari uyushmasi (UMA, 1989), 5 ta mamlakat a’zo.
Xullas, O‘zbekiston nafaqat Markaziy Osiyo Hamjamiyati (MOH), MDH, 
Iqtisodiy hamkorlik tashkilotlari (IHT) va boshqa xalqaro uyushma va ittifoqlar bilan 
keng miqyosidagi integratsion aloqalarini kuchaytirishi, balki istiqbolda jahondagi 
boshqa bir qator integratsion uyushmalar bilan ham mustahkam munosabatlar 
o‘rnatishi lozim. 
Ayni paytda mamlakatimizdagi tarkibiy o‘zgarishlar, iqtisodiyotning soha va 
tarmoqlarini diversifikatsiya va modernizatsiya qilishni izchil davom yettirish, ishlab 
chiqarishni texnik va texnologik yangilash, shuningdek, transport, muhandislik, 
kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilmalarni rivojlantirish jarayonlarini yanada 
chuqurlashtirishga qaratilgan faol investitsiya siyosati olib borilmoqda. 
Asosiy kapitalga kiritilayotgan investitsiyalarning yalpi ichki mahsulotga 
nisbatan ulushi 24 foizdan kam bo‘lmaganligi (Rossiya Federatsiyasida bu 
ko‘rsatkich 2018-yilda 27,3 %) tarkibiy o‘zgartirishlarni jadal amalga oshirish va 
iqtisodiyotni modernizatsiya qilishni ta’minlash yetarlicha emasligini ko‘rsatmoqda. 
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning asosiy hajmi ichki resurslarni safarbar 
qilish hisobidan amalga oshirildi. 
Bu mablag‘lar, avvalo, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va 
texnologik yangilashni amalga oshirayotgan korxonalarning o‘z mablag‘larini 
ko‘paytirishi, soliq yukini yanada kamaytirish, tijorat banklarining resurs bazasini 
mustahkamlash va aholining tadbirkorlik faoliyatidan oladigan daromadlarini oshirish 
hisobidan hosil bo‘ladi. 
Strategik muhim, birinchi navbatda, infratuzilmani shakllantirish, ishlab 
chiqarishni rekonstruksiya qilish va modernizatsiyalashga qaratilgan loyihalarni 
amalga oshirishga ichki resurslarni jalb etishda O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish 
va taraqqiyot jamg‘armasi alohida o‘rin egalladi. Mazkur jamg‘armaning eng muhim 
vazifalaridan biri strategik investitsiya loyihalarini birgalikda moliyalashtirish 


91 
maqsadida yirik xorijiy investor va sheriklarni jalb etishdir. Masalan, Yaponiya 
xalqaro hamkorlik agentligi va Osiyo Taraqqiyot banki ishtirokida amalga 
oshirilayotgan, umumiy qiymati 1,28 milliard AQSh dollariga teng bo‘lgan 
Tolimarjon issiqlik elektr stansiyasida ikkita bug‘-gaz moslamasini qurish loyihasi 
shular jumlasidandir. 
Aynan ana shu hamkorlikning moliyaviy ko‘magida kelgusi yillar davomida 
O‘zbek milliy avtomagistrali uchastkalarini qurish, ichimlik suvi bilan ta’minlash 
tizimlarini barpo etish va rekonstruksiya qilish, qishloq xo‘jaligi yerlarining 
meliorativ holatini yaxshilash, polivinilxlorid va kaustik soda ishlab chiqarish 
bo‘yicha yangi majmua barpo etish, qishloq xo‘jaligi texnikasi va avtomobil 
shinalarini ishlab chiqarishni tashkil etish kabi ko‘plab loyihalar amalga oshiriladi. 

Download 245.3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling