Tebranishlar nazariyasi

1.1-rasm.Bir erkinlik darajasiga ega bo’lgan sistemalar,mayatnik 
tebranishlari berilgan teklikdasodir bo’lish holati. 

---

4 
Ixtiyoriy 
yo’nalishda 
tebranuvchi 
mayatnikni 
masalan:ikkita 
yo’nalishda tebranuvchi mayatnikning holatini tavsiflash uchun ikkita 
koordinata zarur bo’ladi.Demak bunday sistemaning erkinlik darajasi ikkiga 
teng.Masalan: Devorga osilgan soatdagi mayatnik faqat berilgan tekislikda 
tebranish mumkin,shuning uchun uning erkinlik darajasi birga teng bo’ladi. 
Hamma bir erkinlik darajali barcha sistemalar uchun “harakatlanuvchi 
element” ning muvozanat holatidan siljishining vaqtga bog’liqlik tenglamasi 
quyidagicha aniqlanadi:
Bu tenglik asosida sodir bo’layotgan tebranishlar garmonik tebranishlar 
deyiladi. (1) tenglamadagi
tebranayotgan jismning massa markazidan 
siljishi, 
-sistema 
uchun 
-zanjir 
uchun 
desak 
ham 
bo’ladi.Induktivlikdagi tokning yoki kondensator qoplamalaridagi zartadning 
muvozanat holatidan chetlashishidir. 
Shuni ham aytib o’tish kerakki agar tebranayotgan sistemaning 
amplitudasi juda katta bo’lsa (1) tenglama yordamida tebranishni yetarli 
darajada to’g’ri tavsiflay olmaymiz.(1) tenglama katta amplitudali 
tebranishlar uchun ko’pol yaqinlashishda olish mumkin.Juda katta 
tebranishlarda prujinaga osilgan yo’kka ta’sir qilayotgan kuch siljishga 
proporsional bo’lmay qoladi.Shuning uchun (1) tenglamani katta 
tebranishlarda unga ham qo’llab bo’lmaydi.Shuningdek kondensator 
qoplamalari orasidagi zaryadning miqdori juda katta bo’lganda ham qo’llab 
bo’lmaydi. 
Chunki zaryad juda katta bo’lsa kondensatorda teshilish yo’z berishi 
mumkin va bundan sung zaryadning tebranishi (1) tenglamaga bo’ysunmay 
qoladi. 

---

5 
Terminologiya:(1) tenglamada biz quyidagi terminlardan foydalandik. 
A-musbat konstonta bo’lib,tebranish amplitudasi deyiladi. 
-burchak chastota deyiladi va birligi rad/sek. 
chastota ,birligi gers yoki 1/sek. 
Chastota ga teskari kattalik tebranish davri deyiladi va uning birligi