Tema : Jumisshi kushi quni tusinigi hám oniń korsetkishleri sistemasi Reje : Kirisiw Tiykarg’i bo’lim

Orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı orınlanǵan jumıs muǵdarı hám sapasına baylanıslı boladı. Onıń bir neshe túrleri bar:

• 
  tikkeley orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı (bunda jumıs xaqi orınlanǵan jumıs kóleminden bunnan biyǵarez ózgermeydi);
  
• 
  orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı progressiv (bunda orınlanǵan jumıs xaqi orınlanǵan jumıs kólemine kóre artıp baradı );
  

Orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı sıylıqlı ;

• 
  akkord mıynet haqı (bólek jumıs túrlerin orınlaw jumıs beretuǵın menen jallanba jumısshı ortasında akkord shártnamasın dúziw nátiyjesinde anıqlanadı
  

Sonida aytıw kerek, ámeliyatda waqıtbay hám orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı mıynet haqı sap kóriniste talay kem qollanıladı. Ádetde, bul eki formanıń túrli birikpelerinen paydalanıladı.Ulıwma miynet nátiyjesine qosqan úlesin anıqlaw múmkin bolǵan jumıs kúshi kategoriyalari miyneti orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqı aqsha kórinisinde xoshametlantiriladi, qosqan úlesin anıqlaw múmkin bolmaǵan kategoriyalar waqıtbay esaplanadı.
Mıynet haqı fondı quramına : islengen waqıt hám islenbegen waqıt ushın miynet
haqi kiredi.
Islengen waqıt ushın miynet haqi tólew tómendegilerdi óz ishine aladı :
- waqıtbay isleytuǵınlarǵa islengen waqıt ushın mıynet haqı tólew;
- waqıtbay isleytuǵınlarǵa xoshametlentiretuǵın qosımsha tólewler tólew;
- orınlanǵan iske qarap tólenetuǵın is haqıshılar mıynet haqı ;
- ústeme isten tısqarı saatlarda, tungi waqıtta islegenligi ushın, grafik,
bayram kúnleri ushın qosımsha tólewler;
- komission tólewler;
- túrli qosımsha tólewler (staj, ilmiy tájriybe, brigadaga basshılıq etkenlik,
shákirtlerdi oqıtganlik ushın ; jumıs sharayatınıń zıyanlılıǵı ushın hám indeksatsiya
tólewleri).
Islenbegen waqıt ushın tólewler tómendegilerdi óz ishine aladı :
- aqsha tolıqnatuǵın mámleket bayramı kúnleri;
- náwbettegi demalıslarǵa aqsha tólew;
- basqa aqsha tolıqnatuǵın demalıslar ;
- sıylıqlar (máwsimiy, jıllıq, payda daǵı qatnasıw, sonıń menen birge, demalısqa
qosımsha tólewler).
Joqarıdaǵılar menen barlıq mıynet haqına jumıs beretuǵın tikkeley xızmetkerge tolıqnǵan turar jay subsidiyalari hám shańaraqqa tiyisli pensiyalar da qosıladı. Mıynet haqı fondiga tómendegiler kiritilmaydi: jumıs beretuǵınlardıń óz xızmetkerleri social támiynatı hám pensiya fondlariga badallari; xızmetkerlerdiń sol sistema hám ayırmashılıqlar sheńberinde alǵan summaları ; dem alıw pensiyaları.
Túrli mámleketler statistikasında xızmetkerler alatuǵın natura formasındaǵı tólewler
summasın mıynet haqına kirgiziw máselesi túrlishe sheshiledi. Qatar mámleketler
(Italiya, Ullı Britaniya, Niderlandiya ) de bul tólewler mıynet haqı fondı quramına tolıq kiritiledi; ayırım mámleketler (Belgiya ) de mıynet haqına tek ónim menen berilgen tólewler kiritilip, biypul berilgen turar jay ma`nisi kiritilmeydi; basqa mámleketler (Fransiya, Germaniya, Yaponiya ) de natura formasındaǵı tólewler mıynet haqı fondiga ulıwma kiritilmeydi.


²