Tema : Jumisshi kushi quni tusinigi hám oniń korsetkishleri sistemasi Reje : Kirisiw Tiykarg’i bo’lim

Tiykarg’i bo’lim


1. Jumısshı kúshi quni túsinigi jáne onıń kórsetkishleri sisteması

Jumısshı kúshine tikkeley sarp etiwlerge tómendegiler kiredi: tikkeley mıynet haqı hám is haqı islenbeytuǵın waqıt ushın tólew; mıynet haqı fondiga kirmaydigan sıylıq hám sıylıqlar ; awqatlanıw hám ishimlikler ǵárejetleri hám de ekonomikalıq iskerlik processinde natura formasındaǵı basqa tólewler.

Jumısshı kúshine tikkeley bolmaǵan sarp etiwler tómendegilerdi óz ishine aladı : jumıs beretuǵın óz moynına alatuǵın xızmetkerlerdiń turar jay ǵárejetleri; jumısshı kúshine basqa ǵárejetler, sonıń menen birge, jumısshı kúshine ǵárejetler retinde qaralatuǵın salıqlar.Analitik maqsetlerde jumısshı kúshine ǵárejetlerdi ekonomikalıq iskerlik tarawları boyınsha hám múmkinshiligi bar orında mıynet haqı menen is haqı alıwshılardıń xalıq aralıq standart tariflari joq ekenligi sebepli bul kategoriyalarni sol mámleket statistikalıq maqsetleri ushın eń jaramlı kriteryalardı esapqa alıp parıqlaw kerek.Jumısshı kúshine ǵárejetler tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı jumıs menen bántler sanına muwapıq tárzde mıynet haqı yamasa is haqı alatuǵın, islep turǵan er adamlar hám áyeller,sonıń menen birge, shákirtler sanı da kórsetilgen maǵlıwmatlar menen toltırıw kerek. Jumısshı kúshi ma`nisi kórsetkishin esap -kitap qılıw ushın haqıyqıy maǵlıwmatlardı jıynaw jumıs beretuǵınlardı tańlap tekseriwden ótkeriw tiykarında ámelge asıriladı.
Bul 5 jılda bir ret ótkeriledi hám ókiniw menen aytamız, barlıq mámleketlerde emes, bul xalıq aralıq salıstırıwlawdı talay qıyınlastıradı. Nátiyjede usı maqsette ámeliyatda, qaǵıydaǵa kóre, tek saatbay mıynet haqı tólew kórsetkishinen paydalanıladı. Statistika jumısshı kúshi ma`nisin úyreniw processinde tómendegi wazıypalardı sheshedi:

• 
  jumısshı kúshi ma`nisi dárejesi, dúzilisi hám dinamikasın aymaqlar hám de
  
• 
  ekonomikalıq iskerlik tarawları boyınsha anıqlaw ; ¹
  
• 
  miynet haqi, ásirese, mıynet haqı kórsetkishlerin statistikalıq úyreniw,
  
• 
  sonıń menen birge, onıń dárejesi hám dinamikasına túrli faktorlar tásirin úyreniw;
  
• 
  xızmetkerlerdi jumıs menen bántlikten alatuǵın dáramatları úlesin bahalaw ;
  
• 
  xalıq paydalanatuǵın social kóliklerdiń statistikalıq klassifikaciyası ;
  
• 
  jumısshı kúshiniń ilmiy tájriybe iyelew hám maǵlıwmat dárejesin asırıwǵa
  
• 
  baylanıslı ǵárejetler kólemi hám dinamikasın úyreniw;
  
• 
  vakant birligi esabına jumısshı kúshine ortasha ǵárejetlerdi (miynet sarpı
  
• 
  birligine ǵárejetlerdi) anıqlaw.
  

Miynet ónimdarlıǵın ólshew quramalı wazıypa bolıp, buǵan bir tárepden, ónimdarlıq kategoriyasınıń kóp funksıyalı (keń túsınık) dinamikası kóp sanlı ósiw faktorlarına (tikkeley hám tikkeley bolmaǵan, kárxana tárepinen bolǵan hám odan sırtda bolǵan faktorlarǵa ) baylanıslılıǵı, ekinshi tárepden bolsa, ónimdarlıq iskerliginiń basqa zárúrli ekonomikalıq kórsetkishler menen bólıw talabı sebep boladı.