Tema: Bazar ekonomikasında talap hám usınıstıń áhmiyeti Jobası

7-súwret. Usınıstaǵı hám talaptaǵı ózgeris nátiyjesindegi jańa
teń salmaqlılıq grafigi
Bul jılısıwlar, bahanı den ǵa asıwına hám tavar islep shıǵarıwdı bolsa, den ǵa asıwına alıp keledi. Talap hám usınıstaǵı ózgerislerdiń muǵdarı hám baǵdarların aldınnan aytıp beriw ushın, talap menen usınıstıń bahadan hám basqa parametrlerden baylanısqanlıǵın muǵdarlıq tárepten ańlatıw kerek.

3. 
   Talap hám usınıs funktsiyaları
   

Zamanagóy ekonomikalıq teoriyanıń anıqlaw bolıwı, úyrenetuǵın ekonomikalıq processlerdiń muǵdarlıq munasibetlerin úyreniw ushın matematikalıq instrumentten keńlew paydalanıwdı talap etedi. Házirgi waqıtta ekonomistler ekonomikalıq processlerdi úyreniwde model túsiniginen keń paydalanıp atır.
Model degende, ekonomikalıq processtiń sxeması, joybarı, matematikalıq formulalar menen ańlatılıwı túsiniledi. Bul jerde keńlew isletiletuǵın modellerden biri ekonomikalıq-matematikalıq modeller bolıp tabıladı. Ekonomikalıq matematikalıq modeller, ekonomikalıq processlerdiń muǵdarlıq munasábetlerin funktsiya, teńleme, teńsizlikler arqalı ańlatadı.
Funktsiya - bul matematikalıq túsinik bolıp, baylanıslı ózgeriwshi menen erkin ózgeriwshiler ortasındaǵı muǵdarlıq baylanıslılıqtı ańlatadı.
Eger funktsiya bir baylanıslı ózgeriwshi menen, bir erkin ózgeriwshi ortasındaǵı baylanıslılıqtı ańlatpalasa, oǵan bir ózgeriwshili funktsiya dep ataladı hám ol tómendegishe jazıladı :
.
Eger funktsiyada erkin ózgeriwshiler sanı -ta bolsa, , bul jaǵdayda ózgeriwshili funktsiyanı alamız :
.
Bir ózgeriwshili funktsiyaǵa mısal retinde bahaǵa baylanıslı bolǵan talap funktsiyasın qaraw múmkin:
.
bul jerde: - talap muǵdarı ; - bir birlik ónim bahası.
Talap funktsiyası ónim bahası bolǵanda, qarıydar qansha maksimal muǵdarda ónim satıp alıwı múmkinligin kórsetedi. Baha asqanda, talap muǵdarı azayadı. Mısalı, oqıwshı dápterine bolǵan talap hám dápter bahası ortasındaǵı baylanıslılıq tómendegi kestede berilgen.

Битта дафтар нархи, сўм ( )	10	20	30
Талаб, (дона)	18	12	6

Bul kestedegi talap menen baha ortasındaǵı baylanıslılıq, teris baylanıslılıq bolıp tabıladı. Ne ushın degende, baha (argument) ósiwi menen talap muǵdarı (funktsiya ma`nisi) azayıp baradı.

Kestedegi baylanıslılıq grafik kórinisinde de bolıwı múmkin (8-súwret)