Tema: Bazar ekonomikasında talap hám usınıstıń áhmiyeti Jobası

4. Bazar teń salmaqlılıǵı

Teń salmaqlılıq - bul sistemanıń sonday bir jaǵdayı, eger oǵan qandayda bir bir sırtqı kúsh tásir etpese, ol óziniń bul jaǵdayın saqlap qaladı.

Talap hám usınıs modelinde talap sızıǵı menen usınıs sızıǵınıń kesilisken noqatı bazar teń salmaqlılıǵın ańlatadı. Sonday eken, bazar teń salmaqlılıǵı talap kólemi menen usınıs kóleminiń teńligin támiyinleytuǵın baha dárejesi hám tavar muǵdarı menen anıqlanadı. Talap hám usınıs nızamına kóre sonı atap ótiw múmkin, eger bazar teń salmaqlılıq jaǵdayında bolsa, onıń urıs qatnasıwshısıları tavar bahasın yamasa tavar muǵdarın ózgertiwge hesh nárse sebep bolmaydı.
Teń salmaqlılıq baha (11-súwret) dep, sonday bahaǵa aytıladı, eger ol bazarda usınıs etiletuǵın ónim muǵdarı dı oǵan bolǵan talap muǵdarı oǵan bolǵan talap muǵdarı na teńlestirilse, yaǵnıy .

11-súwret. Teń salmaqlılıq baha P_e hám teń salmaqlılıqtı islep shıǵarıw Q_e.
11-suwretten kórinip turıptı, bazar teń salmaqlılıqı birden-bir. Talap hám usınıs sızıǵıqlari birden-bir teń salmaqlılıq noqatda kesilisedi. hám noqatlar, teń salmaqlılıq noqat nıń koordinatlari esaplanadı.
Bazardaǵı talap hám usınıstıń ózgeriwi, bazar teń salmaqlılıqın ózgeriwine alıp keledi. Mısalı, bazardaǵı talap artsa, (talap sızıǵı ońǵa jıljıǵanda) teń salmaqlılıq baha hám teń salmaqlılıq tavar kólemi ósedi. Eger bazar talabı kemeyse (talap sızıǵı shepke jıljısa), hám lar da azayadı. Bazar usınısı artsa (usınıs sızıǵı ońǵa jıljısa), teń salmaqlılıq baha azayadı, teń salmaqlılıq tavar kólemi ósedi. Eger bazar usınısı kemeyse (usınıs sızıǵı shepke jıljısa), teń salmaqlılıq baha ósedi, teń salmaqlılıq tavar kólemi azayadı (12,13-súwretler).

12-súwret. Talap sızıǵıniń jılısıwı 13-súwret. Usınıs sızıǵınıń jılısıwı
Eger usınıs hám talap sızıqları bir waqtıniń ózinde jılısıwsa, teń salmaqlılıq baha hám teń salmaqlılıq muǵdar larning ózgeriwi hár túrlı bolıwı múmkin.
Joqarıda keltirilgen bazar modeli statikalıq bolıp, ol málim waqıt aralıǵın aladı (mısalı, bir ayǵa, bir jılǵa teń bolıwı múmkin). Bunday bazar modelinde ózgeriwshiler waqıtqa baylanıslı emes.
Modelde talap, usınıs hám bahalardıń baylanıslılıqların waqıt ózgeriwi menen baylanıstırsaq, model dinamikalıq modelge aylanadı. Shama menen oylayıq, málim waqıt aralıǵinda (mısalı, bul aralıq bir ay bolsın) bir birlik tavardıń bazar bahası bolsın (yaǵnıy, tavar bahası bir ay ishinde ózgermeydi). Tavardıń bazar bahası teń salmaqlılıq bahaǵa teń bolıwı da, teń bolmawi da múmkin.
Eger biz waqıt aralıǵın qarasaq, bunda bahalardı qabıl etedi. - baha traektoriyasın yamasa dinamikalıq model traektoriyasın beredi.
Bir ónim ushın bazardıń dinamikalıq modelin qaraymız.
Modelde talap sızıǵın usınıs sızıǵı waqıt ózgeriwi menen ózgermeydi dep shama menen oylayıq. Talap funktsiyası usınıs funktsiyası baha ǵa baylanıslı. Bul jerde - aradaǵı baha, - aldıńǵı - aradaǵı baha. Talap funktsiyası :

bul jerde - ózgermeytuǵın parametrler.
Usınıs funktsiyası :

bul jerde - ózgermeytuǵın parametrler.
Teń salmaqlılıq baha tómendegi qaytarılatuǵın basqıshlar boyınsha anıqlanadı:
1. Talap hám usınıs sızıqları grafigi sızıladı (gorizontal kósher boyınsha baha qóyıladı, vertikal kósher boyınsha usınıs hám talap etilgen ónim muǵdarı );
2. Baslanǵısh waqıt aralıǵı boyınsha usınıs muǵdarı , baslanǵısh baha ǵa kóre anıqlanadı, (baslanǵısh baha ) aldınan satıwshı tárepinen beriledi;
3. aralıq ushın baha teń salmaqlılıq shártinen anıqlanadı.


Baha málim bolǵanı ushın, joqarıdaǵı teńlikten anıqlanadı; ushın anıqlanǵanınan keyin joqarıdaǵı ekinshi hám úshinshi basqıshlar tákirarlanıp, anıqlanadı hám taǵı basqa. Esap -kitaplardıń toqtap qalıw shárti bolıp, bul shárt orınlansa, teń salmaqlılıq baha kórinisinde anıqlanadı.
Ámeliy bahalaw : Eger bolsa, dep qaraw múmkin.
Mısal. Tómendegi talap funktsiyası berilgen bolsın :

Usınıs funktsiyası :

ushın baslanǵısh baha bolsın jáne bul bahada usınıs muǵdarın anıqlaymız:

Teń salmaqlılıq shártiga kóre ni anıqlaymız.
den ,
Endi ushın usınıs muǵdarın anıqlaymız:

Teń salmaqlılıq shártinen ni anıqlaymız:
yamasa
ushın usınıs muǵdarı anıqlanadı ;

Teń salmaqlılıq shártinen ni anıqlaymız.
, .
Keyingi esap-kitaplarda
hám , .
Eger anıqlıq dárejesin dep alsaq, bolǵanı ushın teń salmaqlılıq baha retinde biz anıqlıq menen ti qabıllawımız múmkin.
Teń salmaqlılıq bahanı tuwrıdan-tuwrı teń salmaqlılıq shárti boyınsha anıqlaw da múmkin:
dep
yamasa , .
Teń salmaqlılıq baha ga teń, teń salmaqlılıq tavar muǵdarı.

Ulıwma alǵanda bazardıń dinamikalıq modelinde bazar bahası dıń ózgeriwi úsh qıylı variantqa alıp keliwi múmkin:
1. Waqıt ótiwi menen bazar bahası dıń teń salmaqlılıq bahadan shetinen azayıp baradı;
2. Bazar bahası teń salmaqlılıq bahadan uzaqlasip baradı;
3. Bazar bahası teń salmaqlılıq baha átirapinde terbenip turadı hám bazar teń salmaqlılıqǵına hesh waqıt erise almaydı.
Eger usınıs sızıǵı S talap sızıǵına qaraǵanda tik bolsa, birinshi jaǵday júz beredi. Eger usınıs sızıǵınıń gorizantallıǵı talap sızıǵınıń gorizantallıǵına salıstırǵanda tik bolsa, birinshi hal ámelge asadı Úshinshi jaǵdayda talap hám usınıs sızıqları gorizontallıǵı birdey boladı (14-súwret):