Tema: Bazar ekonomikasında talap hám usınıstıń áhmiyeti Jobası

4-súwret. Usınıs ózgergandagi jańa teń salmaqlılıq jaǵday.
4-suwretde usınıs sızıǵı den ǵa jıljıǵan, teń salmaqlılıq noqat den ǵa túsken, ulıwma islep shıǵarıw kólemi den ge shekem asqan. Ónim islep shıǵarıw qárejetleri qansha kem bolsa, ol sonsha ónim bahasın tómenletiwge hám ónimdi kóbirek satıwǵa alıp keledi. Óz-ózinen kórinip tur, pán texnika rawajlanıwı tiykarında basqarıwdı jetilistiriw nátiyjesinde islep shıǵarıw qárejetlerin kemeytiw, ekonomikalıq ósiwdiń zárúrli háreketlendiriwshi kúshi bolıp tabıladı.
Endi, qarıydarlar tabısın asıwınıń talapqa tásirin úyreniw ushın, tómendegi 5-súwretti qaraymız.

5-súwret. Talap iymek sızıqları.
Aytıw kerek, qarıydarlar tabısı joqarı bolsa, olar tovarlardı satıp alıw ushın kóbirek pul ajratadı. Eger bazar bahası ózgermeytuǵın bolǵanda tutınıw etilgen ónim muǵdarı, mısalı den ǵa artıwın baqlaw múmkin. Bul jılısıw bazar bahası qanday bolıwına qaramastan ámelge asadı, sol sebepli talap sızıǵı ońǵa qaray jıljıydı. Suwretde bul jılısıw den ǵa jılısıwı sıyaqlı keltiriledi.
Ekinshi tárepden, qarıydardıń real tabısı artsa, muǵdardaǵı tavardı joqarılaw bahada, mısalı, bahada da satıp aladı, yaǵnıy tabısı aspaǵanda tavardı bahada satıp alsa, real tabısı artsa, ol sol muǵdardaǵı tavardı bahada satıp aladı. Bul jaǵdayda da talap sızıǵı ońǵa jıljıydı.
Ulıwma alǵanda, dáramat asqanda baha da, satıp alınatuǵın tavar muǵdarı da ózgermay qalmaydı. Jańa baha hám jańa tavar muǵdarı nátiyjede talap hám usınıstıń teń salmaqlılıqlıǵına alıp keledi (6 -súwret)


6 -súwret. Usınıs ózgergendegi jańa teń salmaqlılıq.
Suwretten kórinip turıptı, qarıydarlar joqarı bahanı tólewi múmkin, firmalar bolsa, tabısı asqanı ushın kóbirek, yaǵnıy muǵdarda ónim islep shıǵaradı.
Talapqa bir-biriń ornın basatuǵın tovarlar bahalarınıń ózgeriwi de tásir etedi. Mısalı, mıs penen alyuminiy bir-biriniń ornın basatuǵın tovarlar esaplanadı, ne ushın degende, óndiriste olardan biri ekinshisin almastırıwı múmkin. Eger alyuminiy bahası artsa, misqa bolǵan talap asadı. Basqa tárepden benzin avtomobilge salıstırǵanda tolıqtırıwshı tavar boladı, yaǵnıy olar birgelikte isletiledi. Sonday eken, benzin bahasınıń azayıwı yamasa asıwı avtomobilge bolǵan talaptı asıradı yamasa azaytadı. Usınıń sebebinen, bir-biriniń ornın basatuǵın tovarlardan birewiniń bahasınıń asıwı yamasa tolıqlawısh tovarlardan birewiniń bahasınıń azayıwı da talap sızıǵın ońǵa jılısıwǵa alıp keledi.
Kóplegen bazarlarda bir waqtıniń ózinde de talap, da usınıs iymek sızıqları ózgerip turadı. Ekonomikalıq ósiw joqarı bolǵanda qarıydarlar tabısı joqarı boladı, keri jaǵdayda dáramatlar da azayadı. Ayrım tovarlarǵa bolǵan talap waqıt boyınsha ózgeredi, mısalı máwsimler boyınsha tovarlarǵa talap; bir-biriniń ornın basatuǵın tovarlardan birewiniń bahasınıń ózgeriwi; tańlaw hám modaning ózgeriwine qaray talaptıń ózgeriwi. Tap sonday, waqıt boyınsha mıynet haqı, shiyki onim bahası, kapital aqsha qoyıwlar da ózgeredi, nátiyjede bul ózgerisler usınısqa saldamlı tásir etedi.
Usınıs hám talap iymek sızıqları bunday ózgerisler áqibetin analiz etiwge járdem beredi. 7-suwrette hám talap, hám usınıs sızıqlarınıń ońǵa jılısıwları keltirilgen.