Tema: Investsitsiya funksiyasi hám faktorları. Mazmuni: kirisiw

4. Investitsiya funksiyaları hám faktorlarınan paydalanıw tiykarında ekonomikanı rawajlanıwın jedellestiriw keleshekleri.
Investitsiyalardıń taǵı bir zárúrli áhmiyeti sonda, olar hár qanday mámlekettiń jaqın hám uzaq keleshekte rawajlanıw dáwirin belgilep beredi Mámleket kóleminde investitsion iskerlikti basqarıw kapital kirgiziwdiń eń nátiyjeli formasın n ámelde qollawǵa jóneltirilgen boladı. Bunnan kelip shıqqan halda invetitsiyalardı basqarıw bir neshe basqıshlardı óz ishine aladı.
Investitsiyalardı basqarıwdıń birinshi basqıshı - bul mámleket investitsion ıqlımın analiz qılıw. Ol tómendegi prognozlardı óz ishine aladı :
1. Jalpı ishki ónim, milliy dáramat hám sanaat ónimleri islep shıǵarıw kólemi dinamikası
2. Milliy paydanıń bólistiriliw dinamikası
3. Jekelestiriw processleriniń rawajlanıwı
4. Investitsion iskerlikti mámleket tárepinen qadaǵalaw etiliwi
5. Investitsiya bazarları rawajlanıwı.

Ekinshi basqısh - ekonomikalıq hám finanslıq rawajlanıw strategiyasın esapqa alǵan halda kárxana investitsion iskerliginiń konkret baǵdarın tańlaw. Bul basqıshda kárxana óz investitsion iskerliginiń tarmaq baǵdarın hám de iskerliginiń túrli basqıshlarındaǵı investitsiyalar formasın anıqlaydı. Sonıń ushın ekonomikanıń túrli tarmaqları investitsion ózine tartatuǵın tárepleri (konyukturasi, dinamikası jáne bul tarmaq ónimlerine bolǵan talap ústinligi) hám de region ózine tartatuǵınlıǵı (jaylasqan ornı, transport tarmaǵınıń rawajlanǵanlıǵı, social sharayatlar xarakteristikası, isbilermenlik infrastrukturasi rawajlanıwı, tábiy-iqlin sharayatları hám t.b ) úyrenip shıǵıladı.

Úshinshi basqısh - investitsiyalawdıń anıq obiektlerin tańlaw. Bul Investitsion bazar usınısı analizinen baslanadı.
Tórtinshi basqısh - investitsiyalar likvidligin anıqlaw. Investitsion iskerlikti ámelge asırıw processinde islep shıǵarıw kárxanaları bólek obiektlerin investitsiyalawda investitsion ıqlımnıń ózgeriwi nátiyjesinde kutilgen dáramat tómenlewi múmkinligin inabatqa alıwları kerek. Usınıń sebebinen bul ózgerislerdiń barlıǵın dıqqat penen gúzetip barıw hám waqıtında bul investitsion joybardan shıǵıw hám de kapitaldı reinvestitsiya qılıw sheshimin qabıllaw zárúr. Bunday jaǵday júz bolıwı itimallıǵın esapqa alǵan halda hár bir obiekt ushın bárinen burın investitsiyalar likvidlik dárejesin bahalaw hám olardıń ishinen eń úlken likvidlik dárejesine iye bolǵanın tańlaw maqsetke muwapıq boladı.
Besinshi basqısh - investitsion resurslarınıń zárúrli kólemi hám olardı qáliplestiriw dereklerin anıqlaw. Bul basqıshda joybarlastırılǵan jóneliste investitsion iskerlikti ámelge asırıw ushın zárúr bolatuǵın investitsion resurslarǵa bolǵan ulıwma talap prognoz etiledi.
Sanap ótilgen ilajlardı ámelge asırıw nátiyjesinde kárxana tárepinen ámelge asırilatuǵın investitsion joybarlar jıyındısın ózinde sáwlelendiriwshi investitsion portfel qáliplesedi.
Invetitsion iskerlikti basqarıwdıń juwmaqlawshı basqıshı - bul investitsion risklardı basqarıw bolıp tabıladı. Bul basqıshda, áwele, kárxana investitsion processda dus keliwi múmkin bolǵan risklardı anıqlawı hám de olardı minimallastırıw maydanınan ilajlar islep shıǵıwı zárúr. Investitsion joybarlardı basqariw mexanizmi Basqarıwtamoyillari, resurslarvarisklarniboshqarishnita'minlovchiuslublarvavositalar, basqarıwningtashkiliytuzilmasivaalgoritmihamdasamaradorlikko'rsatkichinio'zichigaoladi.
Investitsion jaybardı basqarıw quramalı wazıypa esaplanadı. Jaybardı engiziw ushın dúzilgen jumısshı gruppa funksional bólimlerde sheshimin tabılıwı kerek bolǵan ayrıqsha jańa máselelerge sheshim tabadı.
Isshi topar hám pútkil shólkem ortasında ajıralmas baylanıs ámeldegi bolıp, joybardı engiziw ámeldegi bólimler menen sheriklikte ámelge asırılıwı hám de nátiyje ámeldegi strukturaǵa integraciya etiliwi kerek. Joybardı basqarıwda menejer tómendegi principlerge ámel etiwi kerek:- selektiv tańlaw principi - ústin turatuǵın jónelisler, innovciyalıq firmalar járdemi hám novatorlardi tańlawda óz kórinisin tabadı ;- maqsetli jandasıw. Innovatsiyalar jaratılıwına talap hám olardı engiziw múmkinshilikleri ortasında ornatılǵan baylanıslardı názerde tutadı. Bunda anıq joybarlardıń juwmaqlawshı maqsetleri talaplarǵa, aralıq maqsetler bolsa bul joybarlardıń juwmaqlawshı maqsetlerine jóneltiriledi;
- joybardı basqarıw cikliniń bir pútinlik principi;
- innovciyalıq hám joybardı basqarıw processleriniń basqıshliligi principi;
- innovciyalıq processlerdiń ierarxiklik principi (iskerliginiń barlıq basqıshları bir-biri menen muwapıqlastırıladı );
- basqarıw qararların qabıllawdıń kóp variantlılıǵı principi;
- sistemalıq principi (joybardı shólkemlestiriw ushın zárúrli jalpı is- ilajlar - shólkemlestirilgen, basqarıw hám basqalar islep shıǵıladı );
- támiyinlengenlik yamasa teń salmaqlılıq principi (barlıq ilajlar zárúrli resurslar menen támiyinlengen bolıwı shárt);
Investitsion joybarlardı basqarıw tómendegi algoritm tiykarında ámelge asıriladı :
- investitsion joybardıń quramı hám kólemi (atqarılıwı kerek bolǵan jumıslar hám olarǵa qoyilatuǵın talaplardı anıqlap beredi);
- jumıslar strukturası (investitsion joybardıń múddeti hám resurslarǵa bolǵan talabın anıqlap beredi);
- investitsion joybar sapası (maqsetke erisiw ma`nisin anıqlap beredi)
- investitsion joybar riskı ( tasidiqlangan múddet hám byudjet shegarasında maqsetke erisiw múmkinshiliklerin xarakteristikalaydı );
- investitsion joybar qunı (zarúr kólem hám qarjılandırıw dereklerin anıqlap beredi. Bunda risklardı basqarıw ushın rezerv de óz ańlatpasın tabıwı kerek);
- investitsion joybar kommunikatsiyası ( bul basqarıw qararları qabıllaw ushın informaciyalardı waqıtında jetkiziwdi támiyinlep beredi).
Investitsion joybarlardı basqarıwdıń barlıq basqıshlarında joybar basshısı hám joybarlardı basqarıw bólimi tárepinen olardı engiziw monıtoringi alıp barıladı.
Shólkemleskenlik strukturalıq ornındaǵı elementlerdi óz ishine aladı jumıslar kuratori, islerdi orınlawshılardan shólkemlesken basqarıw komandası (jumısshı gruppa, proektlestiriw bólimi) hám joybarlardı basqarıw bólimi, joybar kuratori, basqarıw keńesin óz ishine alıwshı basqarıw strukturası.
Qaysı kárxananı almayıq ol jaǵdayda kárxananı shólkemlestiriw basqıshında tiykarǵı hám aylanba aqshalardı qáliplestiriw, ámeldegi materiallıq-texnikalıq bazanı jańalaw, islep shıǵarıw kólemin asırıw, jańa iskerlik túrlerin ózlestiriw, túrli xarakterdegi paydalı investitsiyalardı kirgiziw arqalı kárxana dáramatlarin asırıw sıyaqlılar menen baylanıslı bolǵan investitsion jumıs alıp barıw minnetlemesi menen qarsı aladı.
Investitsion qararlardı qabıllaw finanslıq resurslarınıń sheklengenligi, invetitsiyalardıń usınıs qılınıp atırǵan kórinisi hám ma`nisi; hár bir investitsiyanıń variantları hár-túrliligi qarar qabıllawda payda bolatuǵın risklar ; investitsiya obiektleriniń hár qıylı investitsion sapaları kárxana kapitalınıń ayriqsha qásiyetleri hám iskerliginiń ishki shártleri; kárxana iskerliginiń sırtqı shártleri, bular qatarında bazar konyukturasi, mámleket ekonomikalıq jaǵdayı hám nızamshılıq bazası, siyasiy jaǵday sıyaqlı faktorlardı tolıq kórip shiqiw menen tıǵız baylanıslı boladı.
Joqarıda sanap ótilgen kóplegen táreplerdi esapqa alǵan halda usınıs qılınıp atırǵan investitsiyalar kólemi hám kelesi dáramattı bahalaw hám salıstırıw investitsion qararlardı qabıllawda tiykar bolıp xızmet etedi. Kárxana investitsion iskerlikti alıp barar eken, ol kiritilgen investitsiyalardıń dawamıy dáramat keltirip turıwın maqset etedi. Bul bolsa kárxana investitsion portfelin qáliplestiriw hám optimallastırıw maydanınan investitsion analiz qılıw minnetlemein payda etedi.