Tema: qubla aziya

Mal sharwashılıǵında Jámi mallar sanı tárepinen Indiya dúnyada birinshi 
orında turadı. 2016 jılda 282 mln. bas qaramal 60 mln. den artıq buyvol 70 mln. den 
artıq eshki 40 mln. den kóbirek qoy buyımlardıń jemisdorligi tómen. Sebebi em-
ǵawısh bazası jaqsı rawajlanbaǵan. 
Transport. Indiya Aziyada basqa mámleketliklerge salıstırǵanda transportı 
jaqsı rawajlanǵan. Mámleket ishkerisinde tiykarǵı júklerdi temirjol transportında 
tashiladi. Onıń shamalıq uzınlıǵı 60 mıń. km.ga etedi. Temirjol magistrallari 
tiykarınan Gang dáryası oypatlıqsınan hám teńiz jaǵası qıraqlardan ótedi. Iri temirjol 

---

liniyalaridan Bombey-Nagpur-Kal'tutta) júk tasıwda 2-shi transport avtomobil 
transportı uzınlıǵı maxminan 1, 5 mln. km. 
Dárya transportı onsha áhmiyetke iye emes. Sebebi dáryalardıń suw rejimi 
birdey emes sol sebepli tómen bólekte rawajlanǵan. Shetten keltiriletuǵın júkler 
tiykarınan teńiz transportında tashiladi. Indiya teńiz flotından tısqarı sırt el yaǵnıy 
Ullı Britaniya flotı zárúrli rol oynaydı. Iri portlarınan Bombey hám Kal'kutta 
júklerdiń ¾ bólegi sol qalalar arqalı ótedi. Truba kólikleri mámlekettiń batısında 
hám shıǵısında neft hám gaz kánleri ámeldegi rayonlarda rawajlanǵan. Hawa 
transportı mámleket ishinde hám Xalıq aralıq hawa baylanısları rawajlanǵan. 
Sırtqı ekonomikalıq baylanısları. Sırtqı sawda baylanısları jaqsı rawajlanǵan. 
Kirip etetuǵın ónimleri: zig'ir hám sabaq-gezleme, shay, ósimlik mayı, sherim hám 
teri, qoldan jasalǵan buyımlar shiǵarıladı. Shetten bolsa toqımashılıq inventarları, 
buyımları, awıl xojalıq mashinaları, mashinasozlik ónimleri hám basqalar. 
Indiya sırtqı sawda sotiq baylanıslarınıń yarımınan kóplegeni rawajlanǵan 
kapitalıstik mámleketler menen júrgizedi. 1-shi náwbette AQSh (sırtqı sawda 
oborotınıń 11%). Yaponiya hám FRG dıń baylanısları da ósip atır. Sırtqı 
baylanısınıń 1/3 bólegi rawajlanıp atırǵan mamlkatlar menen júrgizedi. 
Indiyanıń ósip baratırǵan ekonomikası, strategiyalıq jaylasıwı, dos sıpatında 
hám diplomatik sırtqı siyasat qospası hám úlken hám janlı diaspora dushpanlardan 
kóre kóbirek birlespechilarni yutdi.[55] Indiya bir qatar mámleketler menen dos 
sıpatında baylanıslarǵa iye rawajlanıp atırǵan dúnya. Indiya qandayda bir iri áskeriy 
birlespediń bir bólegi bolmasa -de, kópshilik iri qúdiretli mámleketlikler menen 
jaqın strategiyalıq hám áskeriy munasábetlerge iye. 
Indiya dos dep esaplanǵan mámleketler qatarına tómendegiler kiredi Rossiya 
Federatsiyasi, Izrail, Afganistan, Frantsiya, Butan, Bangladesh, hám Amerika Qospa 
Shtatları. Rossiya Indiyaǵa áskeriy texnika jetkizip beretuǵın eń iri mámleket, keyin 
Izrail hám Frantsiya. Birpara analizshilerge kóre, Izrail Rossiyanı Indiyanıń eń iri 
áskeriy hám strategiyalıq sherigi retinde artta qaldırmaqshı. Eki mámleket 
terrorizmga qarsı gúres hám kosmik texnologiyalar salasında da keń sheriklik qılıp 
atır. Indiya, sonıń menen birge, Ullı Britaniya, AQSh sıyaqlı bir qatar basqa 

---

mámleketlikler menen bekkem áskeriy baylanıslarǵa iye. Yaponiya, Singapur, 
Braziliya, Qubla Afrika hám Italiya. Bunnan tısqarı, Indiya an hawa bazası 
Tadjikistanda, 2008 jılda Katar menen zárúrli qorǵaw shártnamasın imzolagan, hám 
kireyge bergen Shamalar atawı den Seyshel atawları 2015 jılda teńiz bazasın qurıw.
Indiya, sonıń menen birge, rawajlanıp atırǵan mámleketler, ásirese Qubla 
Afrika, Braziliya, hám Meksika. Bul sıyaqlı mámleketler kóbinese ekonomikalıq 
forum arqalı rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń máplerin qorǵaw etediler G8 + 5, 
IBSA hám JST. Indiya rawajlanıp atırǵan dúnyanıń standart tasıwshılarınan biri 
retinde kórilgen hám 30 dan artıq basqa rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń 
kompleksi ushın sóylegen. Dohaning rawajlanıw dáwiri. Indian Look East siyasatı 
menen kóbirek ekonomikalıq hám strategiyalıq seriklikti rawajlandırıwǵa járdem 
berdi Qublası -arqa Aziya mámleketleri, Qubla Kareya, Yaponiya hám Tayvan. 
Indiya, sonıń menen birge, menen dos sıpatında munasábetlerge iye Parsı qoltıqı 
mámleketleri hám kópshilik aǵzaları Afrika birlespesi. 
Nyu-Dehlidagi Milliy Qawipsizlik izertlewleri fondı baspa etdi Indiyanıń 
strategiyalıq serikleri: salıstırıwiy bahalaw hám Indiyanıń 90 balldan joqarı 
strategiyalıq serikleri qatarına kirdi: Rossiya 62, birinshi orında AQSh (58), 
Frantsiya (51), Ullı Britaniya (41), Germaniya (37) hám Yaponiya (34) turadı.)