Temir beton ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar

Ko’prikning ko’tarma bilan birlashtirish va deformatsion choklar. Vaqtinchalik tasirida va xaroratning o’zgarishi tasirida oraliq qurilmani qismlarini erkin siljishini taminlash uchun qurilmaning chekkak oraliqlari ularni ko’ndalang choklar bilan bo’linadi, bu choklarni deformatsion chok deb ataladi. Deformatsion choklarni oraliq tayanchlar ustida ikkita Qo’shni oraliq qurilmaning chekkalarida va to’g’ri keladi va chekka tayanchlarining Shkaf devorlarida tutashgan joylarida joylashtiriladi.
Deformatsion choklar konstruksiyalari suv va balchiqlarni o’tkazmaydigan, belgilangan xaroratda ishlashga qodir bo’lishi kerak.
Deformatsion chokning konstruksiyasi o’tish qismi to’shamasining tashqi ko’rinishiga, ko’prikdagi xarakatning qulay va xavfsiz bo’lishiga, va choklarni xizmat qilishiga muddatini belgilaydi. Ularni tashqi ko’rinishiga qarab va ishlash tavsifi bo’yicha berk, to’ldirilgan va yopiq turlarga bo’linadi.
Berk deformatsion choklarda oraliq qurilma chekka qismlarini siljishi ikki qo’shni oraliq qurilmalar orasini to’ldirilgan, to’ldiruvchi deformatsiyasi hisobiga amalga oshiriladi. Bunday choklarda (11. rasm) ikki qo’shni oraliq qurilmalar chekkalari oralig’i oddiy to’shama 1, chok mintaqasi ustida bo’linmasdan to’shalgan. Bunday turdagi konstruksiyalarning asosi tekislovchi qatlamga maxkamlangan ilmoqqa o’hshagan konpensator 7 ilmoqni govakli to’ldiruvchisi 10, himoya qatlami 3 satxidagi mastika 9, suvdan himoyalovchi qatlam 4dan iborat bo’ladi. Qoplamaning yorilishi qarshiligini armaturalangan to’r 2 bo’ladi va o’sha joyida to’shamana himoya qatlamidan maxsus qistirma 5 qo’yish bilan amalga oshiriladi. Qistirma odatda to’liq deformatsiyalarni katta uzunlikda tarqalishiga bog’liq xolda to’shamadagi nisbiy deformatsiyani sezilarli kamaytiradi.
Berk turdagi choklarda ruxsat etiladigan siljishining eng katta amplitudasi armaturalanmagan asfaltbeton yotqizilgandagi siljishi 10mm, xar-15° dan past bo’lsa agar armaturalangan bo’lsa 15mm +15°dan baland bo’lsa.

11.rasm Armaturalangan asfaltbeton qoplamali yopiq turtadagi deformatsion chokning konstruksiyasi:
1- qoplama; 2- armaturali panjara; 3- ximoya qatlami; 4- nam tosqich; 5- bo’luvchi qistirma; 6- orani yopish; 7- kompensator; 8- anker stajina; 9-mumsimon modda; 10- g’ovak to’ldiruvchi
To’ldirilgan choklar turiga, mastika bilan to’ldirilgan choklar, konstruksiyasi (12 rasm) yoki almashtirib turiladigan rezina kompensator bilan berkitiladigan choklar konstruksiyalari (13 rasm) kiradi. to’ldiriladigan deformatsion choklarda to’shamada tirqish bo’ladi, uni egiluvchan material bilan berkitiladi. ( 13 rasmga qarang) oraliq qurilma chekkalarining deformatsiyasini taminlash uchun.
Bu choklarning ishonchli ishlashi to’ldiruvchi materialdan va to’shama qirg’oqlarining mustaxkamligidan. Tirqishni kattalashtirish sementbeton qoplamalar chetlarining buzilishiga sharoit yaratadi. Shuning uchun qoplama chekkalariga metall plastinkalar bilan ishonchli ankerlanadi. (12.v rasm). Oraliq qurilmaning ruxsat etilgan siljishi mastika bilan to’ldirilgan choklarda, asfaltbeton qoplamalar uchun 12mm, sementbeton uchun 18mm, sementbetonga plastika qoliplanganda-22mm gacha bo’ladi.
Rezina kompensatorli deformatsiya choklari 1(13.a rasm) oraliq qurilma
30mm gacha siljishi mumkin bo’lganda I-V toifali yo’llardagi ko’prik va yo’l o’tkazgichlarda va shaharlarda qo’llaniladi. 1-toifali yo’llarda va shaharlarda ikki

3.12.rasm Mumsimon modda bilan to’ldirilgan defarmatsion choklar:
a- asfaltbeton to’shamalari; b- sementbeton to’shamalari yoki betonning ortib borish usuli bilan v- chok qirg’oqlarini kuchaytirish varianti

13. rasm Rezina kompensatorli defarmatsion choklar konstruksiyalari:
a- bitta kompensatorli K-8 b- ikkita kompensatorli K-8; 1- rezinali kompensator;
qator kompensatorli modulli choklar qo’llashga ruxsat etilgan. 100mm gacha bo’lgan siljish imkonini beradigan choklarni (13.b rasm) hozirgi vaqtda almashtiriluvchi rezina qo’yiladigan choklarni qo’llashni to’htatildi, ko’p ish bermasligi tufayli. Maurer Rossiya Germaniya qo’shma firmasi tomonidan ishlab chiqilgan to’ldiriladigan choklar konstruksiyalarining yangi usullari qo’llanilmoqda.
Usti yopiladigan choklarda oraliq qurilmalarning chekka qismlarini surilishini, tirqishni yopayotgan elementning deformatsion o’qiga nisbatan amalga oshiriladi. Usti yopiladigan deformatsion choklar 400mm gacha surilish bo’lgan joylarda qo’llaniladi. Rossiyada ularning quyidagi turlari ishlab chiqilgan
Yupqa sirg’anadigan listli, qiyalangan sirg’anuvchi list, qiyalangan rovon sirg’anuvchi list, taroqli plita konsolli va sirg’aluvchi taroqli plitali. Oxirgi yillarda bu deformatsion choklarni Maurer firmasi deformatsion choklari keng qo’llanilishi tufayli qo’llanilmay qo’yildi.
Deformatsion choklar ko’prik ko’tarmasining qimmat baxoligi va murakkab elementlari hisoblanadi. Shuning uchun uzluksiz va temperaturaviy uzluksiz oraliq qurilmalarni qo’llash oraqali ularni qisqartirish urfga aylandi, transport vositalarini yuqori rovonlikda xarakatlanishini taminlaydigan. Bu choklar ko’prikka kirish va chiqishdagi xarakat rovonligini va ko’prikni ko’prikka bardosh yo’li bilan birikishini taminlaydi.

14.rasm Ko’prikni ko’prikga bardosh yo’li bilan o’tish toshtaxtasi orqali birlashtirish:
Ko’tarmani ko’prikka bardosh yo’li bilan birikishini asosiy talabi ko’prikka bardosh yo’lidan ko’prikka o’tishni rovonligini taminlash. Bu ko’prikka bardosh yo’li va ko’prik to’shamasini bir-xilligi amalga oshiradi. Bundan tashqari, oraliq qurilma va ko’prikka bardosh yo’lini va ko’prikni har-xil egiluvchi deformatsiyalarini rovonligini taminlash kerak, deformatsiya qatlamiga va oqimi tezligi bo’yicha. Buni ko’prik va ko’prikka bardosh yo’lining ko’tarma bilan tutashgan joylariga mahsus o’tish toshtaxtalari sheben va groviy qumli, otmoska va yostiqchalarni qo’yish orqali amalga oshiriladi. (14rasm)
O’tish toshtaxtasi bir tomoni bilan shkaf devorning chiqqan joyiga, ikkinchi tomoni temirbeton tayanchga. toshtaxta 1:10 qiyalikda ko’tarma tomonga nisbatan va qoziqlar bilan maxkamlanadi. Monolit yostiqcha suv sizadigan materialdan tayyorlanadi.

Xulosa

Transport vositalarining eng katta bo’lishi mumkin bo’lgan tezligi transport inshootlari orqali xavsiz xarakati bilan xarakterlanadi. U yo’l va ko’prik ko’tarmasining profil va rejasiga foydalanish davrida qo’yiladigan talablarda bajariladi, hamda to’siqlarni puxta va energoyomkisligida bajariladi. Piyodalar xarakati xavfsizligi taminlash ko’prik panjaralarining puxta va balandlik qo’yiladigan talablar va piyodalar yo’lagining to’shamasiga qo’yiladigan talablarda taminlanadi.
Suniy inshootlarni uzoq muddat hizmat qilishi – uning uchun bajariladigan saqlash va boshqacha tuzatish ishlarini to’la kapital tuzatish ishlarini va rekonstruksiya qilmasdan foydalanish xossasi bo’lib resurs yoki xizmat qilish muddati bilan tavsiflanadi. Yangi suniy inshoot uchun loyihadagi foydalanish davrining kalendar davomi loyixasi, to’la tuzatishda va rekonstruksiya bo’lgan suniy inshootlar uchun kalendar davomiyligi boshqatdan tiklangandagi foydalanish davrining tonnel uning tugagunga qadar bo’lgan vaqtgacha.