Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

3.4. Ónim (jumıs, xızmet)lerdiń kritikalıq kólem dárejesi hám onıń faktorlı analizi
Firma hám kompaniyalar iskerlik júritip atırǵanda hár túrli kútilmegen waqıyalarǵa dus keledi. Bul bolsa durıs bahalawdı talap etedi. Ónim (jumıs, xızmetler)di islep shıǵarıwda onıń qanday kólemi kárxanaǵa zıyansız islew imkanın tuwdıradı, yaki ónimniń qaysı birliginde ónim satıwdan alınatuǵın túsim tolıq ózgermeli hám turaqlı qárejetlerdi qaplay aladı?

Ónim islep shıǵarıwdıń kritikalıq kólem dárejesin anıqlaw boyınsha 3 túrli usıl bar:

Grafikalıq usıl (ónim islep shıǵarıw kólemin anıqlawdıń qárejet-túsim-payda baylanısındaǵı kompleks grafigi dúziledi).

Teńlik usılı (Túsim-qárejet=payda formulasınan ibarat teńlikten paydalanıladı).

Marjinal dáramat usılı (satıwdan sap túsim-ózgermeli qárejetler=marjinal payda-turaqlı qárejetler=jalpı payda).

Hár bir kárxana ónim (jumıs, xızmet)ler islep shıǵarıw rejesin dúziwde álbette kútiletuǵın payda normasın esaplawǵa hám biznes nátiyjeliligin bahalawǵa áhmiyet beredi. Payda normasın belgilep alıw, erkin bazar ekonomikası sharayatında jáne de quramalı másele bolıp esaplanadı. Sebebi onıń esap-kitabında hár túrli risklerdi esapqa alıwǵa tuwra keledi.

Payda normasın esaplawdıń quramalılıǵı sonda, bunda resurslar, ónimler bahası, salıqlar, tólemler firma hám kompaniyalar iskerligine baylanıslı bolmaǵan halda ózgermelilikke iye boladı. Olardı esap-kitap qılıw imkanı tuwıladı eger anıq kórsetkishler deregine iye bolsa. Bul derek inflyaciyanıń tásir dárejesi, bahalardıń ózgeriw jaǵdayları, óndiris qárejetleriniń ózgermeliligi (ónimniń kólemi hám resurslar bahasınıń ózgeriwi esabına) bolıwı múmkin.

dáwirli aralıqta kárxananıń finanslıq rejesi belgilep alınadı.

Kritikalıq kólem dárejesin analizlewdiń maqseti – payda alıw imkaniyatın belgilewden ibarat. Eger kárxananıń paydaǵa islew imkaniyatın anıq bahalasaq, unamlı pul aǵımlarına iye bolıw imkaniyatları da bilinedi.

Turaqlı hám ózgermeli qárejetlerdi qanday esap-kitap qılıw múmkin? Bul qárejetler buxgalteriya esabınıń ónim islep shıǵarıw boyınsha qárejetlerin óz aldına, kalkulyaciya bántleri boyınsha úyreniw arqalı bilip alınadı.

Xalıq aralıq ámeliyatta kritikalıq kólem dárejesin anıqlawda analitikalıq ilajlardıń tómendegi metodikası belgilengen:

1. 
   Ózgermeli hám turaqlı qárejetler bólinedi.
   
2. 
   Ónim islep shıǵarıwdıń kritikalıq kólem dárejesi belgilenedi