Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

S_i = F_i / Q_i + V_i

Bunda:

S_i - i-ónim birliginiń ózine túser bahası;

F_i - i-ónim birligine turaqlı qárejetler;

Q_i - i-ónim birligin islep shıǵarıw kólemi;

V_i - i-ónim birliginiń ózgermeli qárejetler.
Ónim birligine tuwra keletuǵın jámi qárejetler ózgeriwiniń analizi

Kórsetkishler	Ólshem birligi	Reje	Haqıyqatta	Rejeden parqı
1. Óndiris kólemi	Dana	18 000	17 878	-122,00
2. Turaqlı qárejetler	Mıń swm	257 000	272 000	+15 000,00
3. Ózgermeli qárejetler	Mıń swm	720 400	847 499	+127 098,80
4. Jámi óndiris qárejetleri	Mıń swm	975 400	1 117 099	+141 698,80
5. Ónim birligine ózgermeli qárejetler	Mıń swm	40,02	47,40	+7,38
6. Ónim birligine turaqlı qárejetler	Mıń swm	14,28	15,21	+0,94
7. Ónim birliginiń jámi ózine túser bahası	Mıń swm	54,19	62,48	+8,30

Bir birlik ónimniń ózine túser bahası rejege salıstırǵanda 8,3 (62,48-54,19) mıń swmǵa ósken..

Sr = (Fr / Qr) + Vr=(257000/18000) + (975400/18000) =14,28+40,02=54,19 Ssh1 = (Fr / Qx) + Vr=(257000/17878)+ (975400/18000)=14,37+54,18=68,56 Ssh2 = (Fx / Qx) + Vr=(272000/17878)+ 975400/18000)=15,21+54,18=69,39

Sx = (Fx / Qx) + Vx=(272000/17878)+(847499/17878)=15,21+47,40=62,61

Faktorlar tásiri:

1. 
   Óndiris kóleminiń ózgeriwi tásiri=68,56-54,19=14,37 mıń swm.
   
2. 
   Turaqlı qárejetler ózgeriwiniń tásiri=69,39-68,56=0,83 mıń swm
   
3. 
   Ózgermeli qárejetler ózgeriwiniń tásiri=62,61-69,39=-6,78 mıń swm jámi ózgeriw=14,37+0,83+(-6,78)=8,3 mıń swm
   

4.3. Qárejetlerdi ulıwma kólemi hám olardı tiykarǵı elementleri boyınsha bahalaw, analizlew
Óndiris qárejetleriniń analitikalıq hám sintetikalıq esabında analiz hám sintez qaǵıydasına tiykarlanadı. Sol sebepli «analitika», «sintetika» sózleri buxgalteriya esabınıń áhmiyetli túsiniklerine aylanǵan. Olardıń mazmunına itibar qaratsańız «analitika» - pútindi bóleklerge bóliw, «sintetika» bóleklerdi birlestiriw, ulıwmalastırıw mánisin ańlatadı hám bul analitikalıq hám sintetikalıq esaptıń tolıq mazmunın ańlatadı.

Qárejetlerdi ulıwma kólemde úyreniw finanslıq esap obyektine kiredi. Onıń birlik elementleri, kalkulyaciya bántleri boyınsha úyreniw basqarıw esabı obyektine kiredi.

Qárejetlerdiń ulıwma kólemi boyınsha úyreniwde tómendegi áhmiyetli táreplerge itibar qaratıladı:

- jámi qárejetlerdiń ulıwma ózgerisleriniń analizine;

- jámi qárejettiń ózgeriwine tásir etiwshi faktorlardıń analizine;

- bir swmlıq islep shıǵarılǵan, satılǵan ónimge tuwra keletuǵın qárejettiń analizine.

Jámi qárejetlerdiń ulıwma ózgeriwi rejege hám ótken jıllarǵa salıstırǵanda tolıq hám salıstırmalı ózgerislerdi anıqlaw arqalı bahalanadı.

Jámi óndiris qárejetleriniń ózgeriwine tásir etiwshi faktorlar sıpatında turaqlı qárejetlerdiń ózgeriwi, ónim birligine ózgermeli qárejetlerdiń ózgeriwiniń tásiri, ónim islep shıǵarıw muǵdarınıń ózgeriwi tásir etedi. Qárejetler ózgeriwine álbette ishki birlikler sıpatında sarıplanıw normaları hám bahalarınıń ózgeriwi de bólinedi. Bul sıyaqlı faktorlar qárejet elementleri boyınsha parıq qıladı.

Ónim (jumıslar, xızmetler) islep shıǵarıwdıń ózine túser bahasın payda etiwshi qárejetler olardıń ekonomikalıq mazmunına qaray: óndirislik materiallıq qárejetler (qaytarılatuǵın shıǵındılardıń bahası shıǵarıp taslanǵan halda); óndiris ózgesheligine iye bolǵan miynetke haqı tólew qárejetleri; óndiriske tiyisli bolǵan sociallıq qamsızlandırıwǵa ajıratpalar; tiykarǵı fondlar hám óndiris áhmiyetine iye bolǵan materiallıq emes aktivlerdiń amortizaciyası; óndiris áhmiyetine iye bolǵan basqa qárejetler.

Óndiris qárejetlerin túri, quramı, dinamikası boyınsha analizlew olardı qadaǵalaw, maqsetli basqarıw imkanın beredi.