Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya ta

Ombor kanalari (Tyroglyphoidea) mayda (0,3 – 0,5 mm) bo‘lib nihoyatda ko‘plab ko‘payadi va chidamlidir. Ko‘pchiligi nam, zaxkash joylarda, chirindi va tuproq orasida yashaydi. Sharoit yomonlashishi bilan bular juda chidamli qalin qobiq bilan o‘ralgan gipopus lichinkalari hosil qiladi. Gipopuslari uzoq vaqt turli temperatura (hatto, zaharli moddalar) ta’sirida ham hayotini saqlab, ularning tarqalishini muvofiqlashtiradi. Gipopuslar hashoratlar va turli mayda hayvonlar vositasida tez tarqaydi. Bularning bir qancha turlari omborlar va elevatorlarda don-g‘allaga zarar keltiradi. Donning ichida ko‘payib, uning sifatini buzadi va zaharlaydi. Un kanasi uning sifatini buzib, achitadi yoki zaharlaydi. Pishloq kanasi tayyor pishloq mahsulotiga katta zarar qiladi.
Pat kanasi uy parandalari (ko‘pincha tovuqlar)ning terisida parazitlik qiladi va patning orasida ko‘payadi (turli qushlarda bularning mingdan ortiq turi yashaydi). Bularning bir necha turlari tovuqning oyog‘ida yashab, yara hosil qiladi. Hamma avlodlari parrandachilik xo‘jaligiga katta zarar keltiradi.


1.5. Dengiz o‘rgimchaklari (Picnogonida) sinfi.
Dengizo’rgimchaklari (Pantopoda) larning yer yuzida 1000 dan ortiq turi tarqalgan. Dengizo’rgimchaklari o’rgimchaksimonlarga tashqi tomondan o’xshash bo’lganligi uchun 4 juft nihoyatda uzun oyoqlari kichkinagina yassi tanasiga muofiq kiritiladi. Ular dengiz va okeanlarning bentos hayvonlari sanaladi. Suv tubida uzun oyoqlari bilan o’rmalab harakatlanadi. Dengiz o'rgichilari bugungi kunda 1300 ga yaqin turga ega bo'lgan nisbatan kichik guruhdir. Lichinka shaklida dengiz o'rgimchak shaklida dengiz o'rgimchak davriga tegishli, Siluriya va Devonlik omonatlaridan topilganlarning tavsiflari ham mavjud. Bu juda g'alati, morfologik jihatdan o'xshash bo'lmagan hayvonlar, deyarli oyoqlardan deyarli butunlay ham. Ularning bunday kichkina tanasi bor, bu ichki a'zolarning yarmi ham unga mos keladi, ular normal hayvonlar mavjud bo'lishi kerak. Shuning uchun, masalan, dengiz o'rgimchaklarining jinsiy va oshqozon tizimi butunlay oyoqlarda. Va ularning oyoqlari katta, lekin zaif mushaklar tufayli jim bo'lsa-da, shuning uchun dengiz o'rgimchilari juda sekin va 40 daqiqa harakatsiz amalga oshirilishi mumkin. Shu sababli ular MSNOK va har qanday polips yetishtirishadi, va dengiz echkilari bu narsalarni substrat sifatida ishlatiladi. Dengiz o'rgimchaklari bugungi kunda 1300 ga yaqin turga ega bo'lgan nisbatan kichik guruhdir. Lichinka shaklida dengiz o'rgimchak shaklida dengiz o'rgimchak davriga tegishli, Siluriya va Devonlik davrlaridan topilganlarning tavsiflari ham mavjud. Bu juda g'alati, morfologik jihatdan o'xshash bo'lmagan hayvonlar. Ularning kichik tanasi bo’lib, bu ichki a'zolarning yarmi ham unga mos keladi, ular normal hayvonlar hisobanadi. Shuning uchun, masalan, dengiz o'rgimchaklarining jinsiy va oshqozon tizimi butunlay oyoqlarida joylashgan. Va ularning oyoqlari katta, lekin zaif muskullar tufayli sekin bo'lsada, dengiz o'rgimchaklari juda sekin va soatiga 40 m masofani bosib o’tadi. Shu sababli ular MSNOK va har qanday polips yetishtirishadi, va dengiz echkilari bu narsalarni substrat sifatida ishlatishadi. Dengiz o'rgimchakning hayoti - yuqorida bo'lmagan tub tepalikning hayotidir. Har qanday harakatlanuvchi qurboni bu yirtqichga qaraganda tezroq, shuning uchun u gidroid palapalar kabi foydali bo'lgan yumshoq biriktirilgan yumshoq organizmlarga xizmat qiladi.
XULOSA
Xiletseralilar tipi vakillarining taksonomik tarkibini òrgandim Kurs ishi davomida xiletseralilar turkumining oldin yashagan turlari bilan birga 70000 dan ortiq tur kirib bularga òrgimchaklar chayonlar pichanórorlar kanalar va xanjar dumlilar va oldin yashagan dengiz chayonlarini òz ichiga oladi. Kuzatishlarim jarayonida tanasi 3 qismdan 1. Boshkòkrak (prosoma) 2.Oldingi qorincha (mezosoma) 3 .Keyingi qorincha (metasoma) lardan iboratligini òqib òtdim
Umuman Xelitseralilar kenja tipi eng qadimgi poleozoy erasida rivojlangan va yuz million yillar davomida nihoyatda xilma xil yashash muhitida hayot kechirishga muvofiqlashgan hayvonlar bòlganligidan adaptatsion evolyutsiya natijasida bir biridan katta farq qiladigan guruhlar ( sinflar turkumlar) ga bòlinga .Lekin buni bir qancha avlodlari suvga yashash xususiyatini saqlab qolganligiga amin bòldik Xelitseralilar kenja tipiga mansub bir necha turkumlarning yashash tarzi oziqlanishi qon aylanish nerv va ayirish sistemasidagi bir qator òzgarishlar borligini kòrsatib òtdim.
Órgimchaksimonlar (Arachnida) sinfi asosiy turkumlari va muhim vakillari
Chayonlar turkumi etiologiyasi va filogenetikasi haqida qisqacha ma'lumotlarga ega bòldik Xulosam sòngida Xelitseralilar kenja tipi vakillarining ancha qismi qirilib ketganligi poleozoy erasidaligiga amin bòldim Tashqi tuzilishi ayniqsa oyoqlari diqqat e'tiborimni tortdi.O‘z navbatida ta’kidlash joizki, tabiat resurslari hayotiy ta’minot tizimimizning asosini tashkil etadi. Biologik xilma-xillikni saqlash hamda muhofaza qilish uchun chetga surib bo‘lmas amaliy tadbirlarni amalga oshirish zarur. Mamlakatimizda biologik xilma-xillikni saqlash va undan barqaror foydalanishni ta’minlash, muhofaza qilinadigan tabiiy hududlarni rivojlantirish va kengaytirish, tabiiy ekologik tizimlarning tanazzulga uchrashi sur’atlarini pasaytirish, hayvonlar va o‘simliklarning kamyob va yo‘qolib borayotgan turlarini qayta tiklash, bioxilma-xillikni saqlab qolish sohasidagi xalqaro munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish maqsadida 2019 yilda 2019–2028 yillar davrida O‘zbekiston Respublikasida biologik xilma-xillikni saqlash Strategiyasi qabul qilindi. Strategiya doirasida:
– muhofaza qilinadigan tabiiy hududlar maydonlarini mamlakat hududining 12 foiziga yetkazish;
– Orol dengizining qurigan tubida o‘rmonzorlashtirish ishlarini olib borish va uning maydonini 1,2 mln gektarga yetkazish;
– Buxoro ixtisoslashtirilgan «Jayron» pitomnigida jayronlar bosh sonini 1000 ga yetkazish;
– davlat qo‘riqxonalaridagi etalon ekotizimlarda bioxilma-xillik komponentlari uchun monitoring olib borishning markaziy bo‘g‘inli yagona tizimini yaratish;
– zamonaviy geoaxborot texnologiyalari (GIS-texnologiyalar) asosida bioxilma-xillikning davlat monitoringi va davlat kadastri yagona axborot ma’lumotlar bazasini yaratish;
– har yili 2 mln gektar maydonda tabiiy yaylovlar va pichanzorlardagi o‘simliklarni geobotanik tekshiruvdan o‘tkazish;
– bioxilma-xillikni saqlab qolish masalalarini iqtisodiyotning barcha tarmoqlariga integratsiyalashni amalga oshirish ko‘zda tutilgan.