Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Texnokratik nazariya. Mazkur nazariya XX asrning 20-yillarida vu-
judga kelib, 60-70-yillarda ancha keng tarqaldi. Uning tarafdorlari orasida 
T. Veblen, D. Barnxeym, G. Saymon, D. Bell va boshqalar bor edi. Umuman 
ushbu nazariya elitar nazariyasiga juda o‘xshab ketsa-da, zamonaviy voqelikni 
hisobga olishi bilan ajralib turadi.
Bu nazariyaga ko‘ra, jamiyatni mutaxassis-boshqaruvchilar, menejerlar 
idora etishlari lozim (ko‘pincha amalda ham shular boshqaradilar). Aynan ular 
jamiyatning haqiqiy ehtiyojlarini, uning eng maqbul rivojlanish yo‘llarini, buning 
uchun zarur vositalarni aniqlashga qodir. Bu boshqarishni ilmiy asosda olib 
borish imkonini beradi hamda jamiyatning ildam rivojlanishini ta’minlaydi.
Mazkur ta’limot g‘oyalaridan nafaqat davlatning mohiyati balki uning 
boshqa jihatlariga tegishli bo‘lgan boshqa nazariyalarda ham foydalanilmoqda.

---

71
III bob.
 Davlat haqida
umumiy ta’limot
Markscha nazariya, aniqrog‘i tarixiy – materialistik nazariya davlat-
ning mohiyati masalasiga sinfiy yondashuvni taklif etadi. Uning asosida tarixiy 
materializm va sinfiy kurash g‘oyasi yotadi. Mazkur ta’limot namoyondala-
rining isbotlashicha, davlat (siyosiy) hokimiyati iqtisodiy jihatdan hukmron 
bo‘lgan sinfga tegishli bo‘lib, faqat uning manfaati yo‘lida amalga oshiriladi. 
Shu sababli, davlat mohiyati sinfiy nuqtayi nazardan ta’riflanib, davlat iqtisodiy 
hukmron sinfning siyosiy hokimiyatini ta’minlab, mazlum sinf ustidan amalga 
oshiriladi, uning qarshiligini bostirish quroli (diktatura) hisoblanadi. Diktatura – 
bu hech qanday qonun bilan cheklanmagan va zo‘ravonlikka, majburlashga, 
kuchga tayanadigan hokimiyatdir.
Sinfiy yondashuv tarixda ro‘y bergan, yashab o‘tgan quldorlik, feodal, kapi-
talistik, sotsialistik davlat tiplarining mohiyatini ta’riflash uchun qo‘llanilishi 
mumkin. Uni hozirgi demokratik yo‘nalishdagi davlatlar mohiyatini izohlash 
uchun qo‘llab bo‘lmaydi. Demokratik rivojlangan mamlakatlarda davlat ijtimoiy 
qarama-qarshiliklarni kelishtiruv asosida hal etish quroli – vositasiga aylanib 
bormoqda. Zamonaviy davlatlarni ta’riflab, O‘zbekiston Respublikasining Bi-
rinchi Prezidenti I. A. Karimov shunday degan edi: «Demokratiya sharoitida 
davlat ijtimoiy qarama-qarshiliklarni zo‘rlik va bostirish yo‘li bilan emas, balki 
ijtimoiy kelishuv, xalq ta’biri bilan aytganda, murosai madora bilan bartaraf 
etish vositasiga aylanadi»
1
.