Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

219
XI bob.
 Huquq
ijodkorligi
Huquq ijodkorligi davlat faoliyatining huquqiy shakllaridan biri bo‘lib, bu 
jarayonda quyidagi 
funksiyalar bajariladi: qonunlar, boshqa huquqiy hujjatlar 
loyihasini tayyorlash; amaldagi qonunchilikni yangilash, uni ijtimoiy taraqqiyot 
ehtiyojlariga doimo moslashtirib turish; eskirgan huquqiy normalarni bekor 
qilib borish; huquqda hal etilmagan jabhalar, bo‘shliq(probel)ni to‘ldirib borish; 
qonunchilikni tartibga keltirish bir tizimga solish(sistemalashtirish). 
Davlat qonunchilik faoliyati orqali siyosiy, iqtisodiy, sotsial-madaniy va 
mafkuraviy hayotning hamma sohalaridagi eng muhim masalalarni hal etish-
ga qaratilgan normativ-huquqiy hujjatlar yaratadi. Qonunchilik funksiyasi har 
qanday davlatning ajralmas funksiyasi bo‘lib, bu uning shunday bir faoliyat 
yo‘nalishiki, unda davlatning oliy vakillik idorasi ijtimoiy tajribani umumlashti-
rish asosida jamiyatga davlat rahbarligini o‘tkazish va ijtimoiy munosabatlarni 
tartibga solish maqsadida qonunlar yaratadi, mavjud qonunlarni o‘zgartiradi va 
eskirganlarini bekor qiladi.
Qonunchilik funksiyasining mohiyati shundaki, bunda davlat (hukm-
ron sinf, demokratiya sharoitida – butun xalq) o‘z irodasiga rasmiy majburiy 
siyosiy tus beradi. Ayni paytda uning mohiyati, butun siyosiy xarakteriga 
qaramasdan, voqelikni, ijtimoiy munosabatlar mazmunini nazariy anglashdan 
(hech bo‘lmaganda, shunday bilish taqozosidan) iborat. «Qonunchilik funksi-
yasi, – irodaning amali emas, balki uning «nazariy energiyasi» bo‘lishlikdir. 
Bu yerda iroda o‘zini qonun o‘rniga o‘tkazmaydi: uning roli aynan haqiqiy qo-
nunni (obyektiv taraqqiyot qonunini – X.O.) ochish va ifoda etishdan iboratdir. 
Qonun chiqaruvchi qonunlarni kashf etmaydi, balki ularni shakllantiradi, u 
faqat anglangan ijobiy qonunlarda ma’naviy munosabatlarning ichki qonun-
larini ifoda etadi»
1
. Demak, hayotning, taraqqiyotning obyektiv qonuniyatlari 
birlamchidir, qonun esa, ularni yuridik shakl sifatida qayd etadi. Qonun 
yaratishning mohiyati mana shundadir.
Davlat hokimiyati yuridik qonunlarsiz o‘z amalini topolmaydi. Shu sabab-
li davlat ijobiy qonunchilik yuritadimi yoki sifatsizmi, bundan qat’i nazar, maz-
kur faoliyatni albatta amalga oshiradi. Bu faoliyat bo‘lmasa, hech bir masala 
siyosiy ahamiyatlilik darajasiga ko‘tarila olmaydi. Zero, fuqarolik jamiyatining 
hamma ehtiyojlari ham... qonun tariqasida umumiy e’tirofga sazovor bo‘lish 
uchun muqarrar ravishda davlat irodasi orqali o‘tadi
2
. Buning sababi shuki, 
faqat qonunlargina obyektiv zarur bo‘lgan huquqning eng muhim xususiyat-
larini imkon qadar ko‘proq va zamonaviy darajada o‘zida ifoda etib, uni davlat 
himoyasiga qo‘yishi mumkin.
1 
K. Marks, F. Engels. Аsarlar. 1-jild. – 162, 359-betlar.
2 
Marks K, Engels F. Tanlangan asarlar. – T., 1981, 3-jild. – 435-bet.

---