Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

XVII bob. HUQUQNING HARAKATLANISHI 
VA UNI AMALGA OSHIRISH
Huquqning 
harakatlanishi va 
uni amalga oshirish
tushunchasi hamda 
bosqichlari
1-§.

---

363
XVII bob.
 Huquqning harakatlanishi 
va uni amalga oshirish
Ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishning samarasi, unumdor-
ligi ko‘p jihatdan huquqni to‘g‘ri amalga oshirishga bog‘liq. Agar huquq tatbiq 
etilmasa, insonlar xatti-harakatida o‘zining mujassam ifodasini topmasa, 
ijtimoiy tartibga soluvchi vosita sifatidagi qiymatini yo‘qotadi. O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidenti ta’kidlab o‘tganidek, «qonunlarni qabul qilish – bu ish-
ning bir qismi xolos». Lekin eng muhim masala ularni hayotga tatbiq etishdir.
Huquqning talqini oxir-oqibatda uning ijtimoiy munosabatlarning regulyatori 
bo‘la olishiga, tartibga solish qobiliyatiga borib taqaladi. Huquqning qadriyat 
sifatidagi mantig‘i – uning insonlarning ongi va irodasiga ta’sir o‘tkaza olish 
qobiliyatidadir. Aynan shu narsa huquqning harakatlanishi masalasini dolzarb 
mavzuga aylantiradi.
Huquqning harakatlanishi yoki amal qilishi – huquqning muayyan ma-
kon, zamonda tegishli shaxslar doirasidagi ijtimoiy munosabatlarga qadriyatlar 
nuqtayi nazaridan maqsadli, axborot yetkazuvchi omil va bevosita tartibga 
soluvchi ta’sir etishidir.
Huquqning harakatlanishi ijtimoiy modellarni va abstrakt qadriyatlarni 
real hayotga o‘tkazishda namoyon bo‘ladi. Huquqning harakati uning alohida 
shaxslar, guruhlar xulq-atvorida, jamiyat hayot tarzida adolat mezonlarini 
ta’minlashga oid mohiyatini ro‘yobga chiqarishdir. Huquq ijtimoiy kuch sifatida 
ijtimoiy munosabatlarga ta’sir etish jarayonida o‘z salohiyatini namoyon qiladi.
Huquqning harakatlanishini davlatdan ajratilgan holda talqin etish mum-
kin emas. Hozirga qadar hech bir jamiyat davlatning ishtirokisiz adolat muhitini 
ta’minlay olgan emas. Hamma yerda davlat huquqiy normalarning harakatlani-
shini, amalga oshishini ta’minlaydi. Davlat huquqiy tartibga solish vositalarini 
(mexanizmlarini) yaratadi, huquqning pirovard maqsadlariga erishish uchun 
ushbu vositalarni (mexanizmlarni) ishga soladi.
Huquq harakatlanishining asosiy ko‘rinishi sifatida