Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Birinchi bosqichda ko‘rilayotgan ishning huquq normasini qo‘llanishni 
talab etuvchi faktik tomonini tahlil qilishda, avvalo, huquq normasini qo‘llayotgan 
subyekt tomonidan ko‘rilayotgan ishning yuridik ahamiyatga egaligi, mazkur 
masalani hal etish jarayonida huquq normalari asosida ish ko‘rishning lozim-
ligi yoki huquq normalari qo‘llamay boshqa ijtimoiy normalardan foydalangan 
holda hal etish mumkinligi aniqlanadi. Buning uchun huquqni qo‘llovchi sub-
yektning amaldagi normativ-huquqiy hujjatlarni yaxshi bilishi talab etiladi.
1 
Qаrаng. Dаvlаt vа huquq nаzаriyasi. Prоfеssоrlаr H. Bоboyev vа Х. Оdilqоriyevlаrning tаhriri 
оstidа. – T., 2000. – 332–333-betlar.
2
Qаrаng: Общая теория государства и права. Академический курс в 2-х томах. Под ред. Проф. 
М.Н. Марченко. Том 2. Теория права. – М., 2000. – 319-bet.

---

374
Odilqoriyev X.T. 
Davlat va huquq nazariyasi
Ko‘rilayotgan ishning yuridik xususiyatini aniqlash uchun 
birinchidan, 
masalan, ilgari jinoyat qonunchiligi tomonidan ko‘rilgan, hozirgi vaqtda qo-
nunchilikning yangi talablariga va ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra o‘zining 
jinoiylik ahamiyatini yo‘qotib, ma’muriy yoki intizomiy javobgarlik bilan chega-
ralanish mumkinligini aniqlash lozim. Shuningdek, ishning yuridik xususi-
yatini aniqlash, mazkur ish ijtimoiy normalarning qaysi kategoriyasi orqali 
ko‘rilganini bilishni taqozo etadi. Zero, huquq normalarini qo‘llash haqida 
uning yuridik xususiyati aniqlanganidan keyingina, ko‘rilayotgan ishga axloq 
yoki odat normalarini emas, balki huquq normalarini qo‘llash zarurligi haqi-
da to‘xtamga kelish mumkin. Ushbu holatni aniqlash maqsadida, shuningdek 
ko‘rilayotgan ishning ijtimoiy zarari qay darajada ekanligi aniqlanishi lozim. 
Uning ijtimoiy zarari darajasi va xususiyati orqali jinoyatlar, ma’muriy va fuqa-
rolik huquqlarining buzilishi aniqlanadi.
Huquq normalarini qo‘llashning birinchi bosqichini malakali olib borish 
ko‘p jihatdan siyosiy va huquqiy onglilik, qonunlarni bilish darajasiga, aniq 
faktlar va sharoitlarni tahlil qila olish, masalaning mohiyatini tushunish va uni 
ikkinchi darajali narsalardan farq qila olish qobiliyatiga bog‘liq.
Huquq normalarini qo‘llashning