Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

huquqiy 
normalar tashkil etadi. Huquqiy normalarda davlat-hokimiyat irodasi bayon 
etiladi, ushbu norma orqali o‘rnatilayotgan huquqiy talab tartibga solinayotgan 
ijtimoiy munosabat ishtirokchilariga yetkaziladi. Huquqiy normada huquqiy 
munosabat subyektlarining huquq va burchlari, vakolatlari doirasi, shuningdek, 
ularni amalga oshirish vositalari ko‘rsatiladi.
Huquqiy normaning maxsus funksiyasi shundaki, u normativ tarzda 
huquqiy munosabat chegaralarini o‘rnatadi. Unda xulq-atvor va yurish-
turishning andozasi (modeli) belgilanadi. Aynan ana shu yurish-turish qoidalari 
huquqiy tartibga solish asosi bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 37-moddasida fuqarolarning mehnat qilish, 
erkin kasb tanlash huquqi mustahkamlangan. Bu – umumiy konstitutsiyaviy – 
huquqiy qoida. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksining 57, 72-moddalari-
da ishga joylashish va qabul qilish bilan bog‘liq mehnat-huquqiy munosabatlar 
nazarda tutilgan. Ishga qabul qilish yozma tarzda tuziladigan mehnat shart-
nomasi orqali amalga oshiriladi. Bu yerda yuqoridagi konstitutsiyaviy qoida 
aniqlashtirilayotganini ko‘ramiz. Biroq, u hali hayotga tatbiq etilayotgani yo‘q. 

---

419
XX bob.
 Huquqiy tartibga
solish mеxanizmi
Mehnat kodeksining yuqoridagi moddalari ishga joylashish va qabul qilish 
bilan bog‘liq mehnat-huquqiy munosabatlarni tartibga solishni nazarda tutadi. 
Mazkur normaning mavjudligi hali yuqoridagi mehnat-huquqiy munosabatlar 
hal etilganligini anglatmaydi, albatta. Bu masalaning huquqiy yechimiga 
erishish uchun muayyan fuqaroni ishga qabul qilish to‘g‘risida ish beruvchining 
(korxona ma’muriyatining) aniq individual hujjati (buyrug‘i, farmoyishi) chiqa-
rilishi lozim (MK ning 82-moddasi). Ushbu misolimizda MK 57 va 72-mod-
dalaridagi huquqiy normalar tegishli mehnat-huquqiy munosabatlarini tartibga 
solish uchun asos vazifasini o‘taydi.
Huquqiy tartibga solish mexanizmining ikkinchi elementi –