Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

davlat va 
huquqni falsafiy kategoriyalar va dialektika qonunlari vositasida tahlil 
etishdan iborat. Shubhasiz, davlat va huquq hodisalarining har birini, ya’ni 
davlatning mohiyati, davlat funksiyasi, davlat apparati, davlat siyosati, davlat 
hokimiyati, shuningdek huquqning mazmun-mohiyati, huquqiy ong, huquqiy 
madaniyat, huquqiy norma, huquqiy prinsiplar, huquqning funksiyalari, huquq 
Davlat va huquq 
nazariyasining 
metodologik 
muammolari
2-§.

---

519
XXV bob.
 Dаvlаt vа huquq nаzаriyasining dolzаrb muаmmolаri
vа milliy huquqshunoslikning ustuvor vаzifаlаri
ijodkorligi, huquqni qo‘llash, huquq buzilishi, qonuniylik, yuridik javobgarlik 
kabi va boshqa ko‘plab institutlar (kategoriyalar)ni falsafiy metodologik usul 
va vositalar yordamida talqin qilish, ilmiy tadqiq etish yanada keng ko‘lamli 
hamda boy bilimlar tizimini yaratishga ko‘maklashishi shubhasiz.
Masalan, davlat va huquq mohiyatini falsafaning «mohiyat» xususidagi 
yondashuv va ilmiy arsenalidan holi tarzda to‘la anglash mushkul. Yoki huquq-
da «mazmun» va «shakl» masalalari, huquqda «zaruriyat va tasodif» nisbati, 
normativ-huquqiy hujjatlar tizimida «inkorni inkor qonuni» qanday amal 
qilayotganligini, huquqiy munosabatlarning samarali amalga oshirilishida 
«voqelik va imkoniyat» ifodasi, huquq buzilishi va yuridik javobgarlikni talqin 
etishda «qarama-qarshiliklar birligi va kurashi» kabi falsafiy kategoriya hamda 
qonunlar qanday nomoyon bo‘lishini tadqiq etish nihoyatda dolzarb masaladir.
3. Davlat va huquq nazariyasi fanining markaziy masalalaridan bo‘lmish 
huquq normalarini yaratish, qonun ijodkorligi metodologiyasini tahlil 
etish ham muhim nazariy va amaliy samara beradi. Huquq ijodkorligini, uning 
asosiy shakli bo‘lgan qonun ijodkorligini dialektik dunyoqarash, jumladan, miqdor 
o‘zgarishlarining sifat o‘zgarishiga o‘tishi, qarama-qarshiliklar birligi va kurashi, 
inkorni inkor qonunlari, shuningdek, yakkalik, xususiylik va umumiylik, mohiyat 
va hodisa, sistema (tuzilma) va qism, mazmun va shakl nisbati, sabab va oqibat, 
zaruriyat va tasodif, imkoniyat va voqelik kabi kategoriyalari orqali talqin etish 
mazkur murakkab ijtimoiy hodisalar xususida teran va boy ilmiy bilim hosil qilish 
imkonini beradi. Xususan, huquq ijodkorligi sohasidagi 
ziddiyatlar huquq yaratuvchi 
organ bilan real voqelik o‘rtasida, siyosiy tizim demokratlashuvi bilan bozor iqti-
sodi munosabatlari shakllanishi o‘rtasida, yangicha iqtisodiy rivojlanish talablari 
bilan amaldagi huquqiy normalar o‘rtasida, davlat qurilishini modernizatsiyalash 
bilan yangi texnologiyalar sust joriy etilganligi o‘rtasida, huquqiy normalarning 
barqarorligi bilan huquq vositasida tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlarning 
dinamikasi (o‘zgaruvchanligi) o‘rtasida, huquq normasida modellashtirilgan xulq-
atvor qoidasi bilan fuqarolarning eski, nosog‘lom odatlari, yurish-turish stereotiplari 
o‘rtasida namoyon bo‘lishi kuzatiladi.
4. Hozirgi zamonda ijtimoiy voqealar jo‘shqin rivojlanayotganligi, siyosiy 
va huquqiy jarayonlar esa, muttasil murakkablashib borayotganligi bois davlat 
va huquq hodisalarining ilmiy tahliliga