Toshkent arxitektura qurilish instituti muhandislik qurilish infrastrukturasi fakulteti

Yuqori plastik usul. Tasmali zichlagich (sheklar) yordamida loy qorishmasini plastik xolatda qoliplash amalda juda keng tarqalgan. Qorishma tayyorlash uchun keltirilgan tuproq loy qoruvchi mashinada 18-28% gacha namlanadi va bir jinsli plastik qorishma gorizantal o’qqa o’rnatilgan parraklar vositasida mundushtuk o’rnatilgan teshik tomon bosim bilan itariladi. Xorijiy zichlagich mashinalari loyni 1.6-7.0 Мпа gacha bosim bilan loyni mundushtukka itaradi. Mundushtukdagi teshik shakli xar xil buyumlar uchun moslangan.
Zichlagichdan chiqayotgan loy mashinaga o’rnatilgan maxsus pichoq vositasida g’isht uzunligiga moslab kesiladi. Vakum zichlagichning ish unimdorligi soatiga 5000 dan 10000 donagacha yitadi.
O’rtacha plastik loy bilan qoliplash usuli plastik usulning bir turidir. Loyning namligini 13-18 % qilib qorishtiriladi. Bunday usul bilan loyni qoliplanganda katta quvvatli zichlagichda 10-20 Мпа bosim bilan itarilib chiqariladi.
Bikr usulda qoliplashplastik usulning revojlantirilgan zamonaviy usuli bo’lib, xomashyo massasi namligi 13-18% bo’ladi. Buyum vakum yoki gidravlik preslar yordamida 10-20 МПаbosimda qoliplanadi. Bu usulda buyumni quritishgaenirgiya sarfi kamayadi, yuqori mustaxkamlikdagi xom maxsulotlar tayyorlanadi.
Yarim quruq usulda xom ashyo komponintlari quritiladi, bo’laklanadi, maydalanadi va yaxshilab aralashtiriladi. Bu usulda keramik buyumlar 8-12% namlikdagi xom ashyo massasini 15-40 Мпа bosimda preslab tayyorlanadi. Bunda buyum ishlab chiqarishsikli ikki marta qisqaradi, buyum aniq o’lchamlarda va qirrali to’g’ri xolda qoliplanadi va yoqilg’i 30% tejaladi.


Gidravlik yoki mexanik press usuli Qolipda bir yoki bir necha buyum presslab olish mumkin. Bu usulda plastik usulda olinadigan xamma buyumlar tayyorlanishi mumkin.
Qo’ruq usul Yarim quruq usulning revojlantirilgan zamonaviy usuli bo’lib, presskukun 2-6% namlikda bo’ladi.Bunda xomashyo masssasidan tayyorlangan buyumni quritishga xojat bo’lmaydi.Bu usulda zich keramik buyumlar-plitkalar, Yo’lka g’ishtlari, foyans va chinni buyumlar tayyorlanadi.
Nim quruq usul Bu usul amalda keng tarqalmagan, bunday usul bilan namligi 8-12% li loy 15-40 Мпа bosimda zichlanib tayyorlanadi. Plastik usulga qaraganda nim quruq texnalogiyasi uchun uskuna va mashinalar yasashga temir 3 baravar ko’p sarflanadi. Ammo, texnalogik jarayon 2 marta qisqaradi. Chiqariladigan buyumlar shakli va qirralari to’g’ri xamda tekis chiqadi. Issiqlik manbayi xarajati 30% kamayadi. Ishlatiladigan to’proq zarrachalarining o’lchami 1mm lisi 50%, 1-3 mm lisi esa 50% gacha bo’lishi lozim. Qoliplashda bir yoki bir necha buyumlarni bir yo’la mexanik yoki gidravlik zichlagichda zichlab, keyin quritiladi va pishiriladi.
Shlyekir usuli xomashyo massasi ko’p komponentli bo’lganda, notekis tarkibli va qiyin pishadigan komponentlar bo’lsa, murakkab shakldagi buyumlarni qoliplashda quyma uslubiyat zarur bo’lganda ishlatiladi.



5-rasm. Lentali vakumli press
1-shnekli val; 2-preslovchi galovka; 3-mundushtuk; 4-gilli bros; 5-parrak; 6-vakumli kamira; 7-reshotkа; 8-gilni ezg’alovchi moslama.
Bunda xomashyo namligi 40% gacha bo’ladi. Bu usulda qoplama plitkalar, sanitariya texnika buyumlari tayyorlanadi. Bunda xom ashyo massasi namligi 40% gacha boiadi. Bu usulda qoplama plitkalar, sanitariya-texnika buyumlari tayyorlanadi.