Тошкент Давлат Авиация Институти

5. ҚЎШМА КОРХОНАЛАР 
Қўшма корхоналар тузиш - стратегик альянсларнинг бир шаклидир. Унинг 
тузилиши компания даражасида амалга оширилади. Шунинг учун бу стратегияга биз 
компания стратегияси сифатида қараймиз. Қўшма корхоналар бу мустақил корхоналар, 
эгалари эса икки ёки ундан ортиқ корхоналардир. Шериклар қўшма корхонага капитални 
пул, материал активлар, сотиш тугунлари ёки интелектуал мулклар кўринишида киритади. 
Кўпчилик ҳолларда қўшма корхоналар, йирик корхона бизнеснинг қандайдир 
қисми бўйича кичик компаниянинг ташкил этилишига қизиқиб қолганда ташкил этилади. 
Қўшма корхонани тузиш жараёнида ҳал қилиниши керак бўлган асосий 
муаммолар: 

устав капиталини баҳолаш ва улушлар таққосланишини аниқлаш; 

корхонани ташкил этиш учун тўсиқларни тугатиш; 

корхонанинг ташкилий структурасини тузиш; 

чегаралаш ва автономлик (муваққатлик) ташкил этиш. 
Қўшма корхона тузишнинг муҳим масалалариданбири - ҳокимиятни эквивалент 
(тўғри) тақсимлаш. Унда қуйидагиларга эътибор бериш талаб қилинади: 

ҳокимиятни устав капиталидаги улушларгамувофиқ тақсимлаш. Бу ҳолда юқори 
раҳбарларнинг ротация қилиниши кузда тутилиши мумкин; 

ҳокимият, капиталдаги устав улушларига қараб эмас, балки шерик - 
корхоналарнинг кучли ва кучсиз томонларини ҳисобга олган ҳолда тақсимланиши 
мумкин; 

қўшма корхонанинг «уй» тузилмаси ташкил этилиши мумкин. «Уй» тузилмасида 
яратувчи компания томонидан қўшимча «доза»даги назорат ўрнатилиши мумкин. 

катта бўлмаган мувофиқлаштирувчи команда орқали алоҳида-алоҳида назоратолиб 
борилиши мумкин. 
Айрим ҳолларда устав капиталидаги улушларга қарамасдан, бошқарувни бир қўлга 
марказлаштириш мақсадга мувофиқдир. Бу, шериклардан бири анча кучлироқ, 
тажрибалироқ ёки яхши технологияларга эга бўлганда амалга оширилади. 
 
6. ГЛОБАЛ СТРАТЕГИЯЛАР 

---

126 
60 - йилларнинг иккинчи яримдан бошлаб, мультимиллий компаниялар кўплаб 
замонавий тармоқлардаўсиш суратининг асосий двигателига айланаётганлиги 
тўғрисидаги нуқтаи назарлар мунтазам шаклланиб бормоқда. Шуни ҳисобга олиш 
керакки, шу вақтдан бошлаб глобал бозор ва унда глобал рақобат шаклланмоқда. Бугун 
глобал 
рақобат, 
самолётсозлик, 
электроника, 
нусха 
кўчириш 
техникаси, 
автомобилсозлик, соат ишлаб чиқариш каби тармоқларда ўрин олган. Глобал 
стратегияни ишлаб чиқиш, тўғридан тўғри глобал бозордаги барқарор рақобат 
устинлигига эришиш билан боғлиқ. Портер қайд қилганидек, глобал стратегияда рақобат 
устунлигига эришиш учун иккита асосий усул мавжуд. Биринчи - глобал бозорга яхши 
хизмат кўрсатиш мақсадида, турли хил фаолият турларини турли мамлакатларга қулай 
жойлаштириш. Иккинчи - компаниянинг жаҳон бўйлаб тарқалиб кетган тузилмалари 
фаолиятларини мувофиқлаштира олиш қобилияти. 
Бизнесдаги глобаллашув жараёни компанияни глобал стратегиялар ишлаб 
чиқиш ва қўллашга йўналтиради. Глобаллашувдаги асосий мақсадлар: 

мавжуд маҳсулот учун бозорни кенгайтириш; 

ишлаб чиқаришни анча арзон хом-ашё, иш кучи, технология билан таъминлаш; 

янги стратегик қобилиятларни ривожлантириш; 

стратегик қобилиятларни янги йўналишга сафарбар этиш; 

корпоратив хавфни бошқариш. 
Глобал стратегиянинг аксарияти савдо ва тўғридан – тўғри чет эл 
инвестицияларини киритилиши билан боғлик. Компаниянинг глобал бозордаги 
муваффақияти ўз мамлакатидаги шароитларининг ҳамоханглигига боғлиқ бўлади.