Тошкент давлат иқтисодиёт университети

 
3. Янги рақобатчиларнинг пайдо бўлиш хавфи (янги рақобатчилар 
пайдо бўлиши хавфи туфайли вужудга келган рақобат кучлари). 
Потенциал 
рақобатчиларнинг 
кириш 
хавфи 
компаниянинг 
даромадларига таҳдид солиши мумкин. Агар бу хавф кичиқ бўлса, компания 
нархларни ошириб, ўз даромадларини кўпайтириши мумкин. Бу омилнинг 
рақобатчилик кучи кириш тўсиқларининг баландлигига боғлиқдир. Бундай 
тўсиқларнинг учта асосий манбаи бор: 
- Харидорларнинг савдо маркасига содиқлиги (кириб келаётган 
компаниялар буни катта инвестициялар эвазига бартараф қилишлари 
мумкин)

---

40 
- Харажатлар бўйича мутлақ устунликлар (ишлаб чиқариш 
харажатларининг янада камлиги мавжуд компаниялар учун янги 
компаниялар эришиши қийин бўлган катта устунликлар беради)
- Кўламдан тежаш – маҳсулотни ишлаб чиқаришда харажатларнинг 
камайтирилиши, хом ашё ва таркибий қисмларни катта миқдорда сотиб 
олишдаги чегирмалар, рекламага сарфланадиган харажатларни камайтириш. 
Булар ишлаб чиқаришни энди бошлаётган компаниялар учун катта 
қийинчиликлар туғдиради. 
4. Харидорларнинг 
бозордаги 
ҳукмронлиги 
(харидорларнинг 
иқтисодий имкониятлари ва савдо қобилиятлари туфайли вужудга келган 
рақобат кучлари).
9
Бу қуйидаги ҳолатларда амалга ошади: 
- етказиб берувчи соҳа бир неча кичиқ компаниялардан таркиб топган 
бўлиб, харидорлар кам бўлганда; 
- харидорлар товарларни катта миқдорда сотиб олганда;
- тармоқ ўз фаолият туридан келиб чиққан холда харидорларга кучли 
даражада боғлиқ бўлганда;
- харидорлар бир неча етказиб берувчи тармоқлар ичидан энг паст нарх 
таклиф қилаётганини танлаш имкониятига эга бўлганда (бу ушбу тармоқда 
нарх рақобатини кучайтиради) ; 
- харидорлар талабининг товар сифатига, нархига ва сервис даражасига 
нисбатан нозиклашиб ва чуқурлашиб боришида.