Toshkent davlat sharqshunoslik instituti jahon siyosati, tarixi va falsafasi fakulteti

2.Mamlakatningdaromadlar darajasiga ko’ra tasniflash 
Mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasini aniqlash uchun quyidagilar 
umume‟tirof etilgan: 
mutlaq iqtisodiy salohiyat miqdori (YAIM, jahon savdosiga jalb qilinganlik 
darajasi, tabiiy resurslar, mehnat resurslari, ularning ta‟lim darajasi va b.); yalpi 
milliy mahsulot (YAMM) yoki yalpi ichki mahsulot (YAIM). Yalpi ichki mahsulot 
(YAIM) - bu ma‟lum davrda mamlakat (region) xo„jaligida ishlab chiqilgan barcha 
tovarlar va xizmatlarning qiymatidir. U quyidagilar asosida hisoblanishi mumkin: 
mamlakatda sotib olingan barcha tovarlar va xizmatlarning qiymatini tashkil 
etuvchi sarf-xarajatlar; 
faoliyatning barcha turlaridan olingan soliq; 
xo„jalikning barcha sohalarida ishlab chiqarish jarayonida vujudga kelgan 
qo„shilgan qiymat. 
Yalpi milliy mahsulot (YAMM) - yalpi ichki mahsulot, milliy ishlab 
chiqaruvchilar va alohida fuqarolar tomonidan xorijdan olingan turli xildagi 
foydalar yig‟indisidir. YAMM ko„rsatkichi mamlakat farovonligi to„g„risida 
yaxshiroq tasavvurni beradi, YAIM esa uning xo„jaligini tuzilmaviy 
1
Вольский В.В. Социально- экономическая география зарубежного мира. - М., 2001.- С.60-61. 

---

5 
xarakteristikalarining ahvolini yaxshiroq aks ettiradi. Qo„shilgan qiymat - bu 
tovarni ishlab chiqarish va realizatsiyasi jarayonida vujudga kelgan tovar 
qiymatining qo„shimcha o„sishidir; korxonaning sof tushumi hamda materiallar, 
energiya va tashqi xizmatlarga sarf-xarajatlari o„rtasidagi farq. Mamlakat xo„jaligi 
tuzilmasini bandlikni tarmoq tuzilmasi yoki YAIMning tarmoq tuzilmasiga ko„ra 
aniqlaydilar. 
1-jadval 
Iqtisodiyot tarmoq tuzilmasining umumiy tavsifi 
 
Moddiy ishlab chiqarish 
sohasi 
Noishlab chiqarish sohasi 
Tovar ishlab chiqaruvchi 
sohalar