Тошкент давлат техника университети

Сақланишга мослашганлик кўрсаткичи. Машиналарнинг ишга яроқли 
ҳолатда тутиб туриш учун сақлашга қўйиш пайтида, сақлаш вақтида ва 
сақлашдан олгандан кейин уларга техник хизмат кўрсатилади.
Сақлашга қўйиш ишларини амалга ошириш, сақлаш чоғида техник хизмат 
кўрсатиш ва сақлашдан олиш учун қилинадиган меҳнат сарфи сақловчанликнинг 
асосий кўрсаткичларидир. 
Сақловчанликнинг асосий иқтисодий кўрсаткичи машинанинг сақлашга 
қўйишнинг солиштирма нархидир. 
С
н

рес
н
с
Т
Д
.
ишбирлиги
сум
Бу ерда Д
с.н
– машинани сақлашга қўйишнинг умумий нархи, сўм. 
Пахта териш машиналарининг сақлашг мослашганлиги қуйидаги 
кўрсаткичлар билан тўлиқ баҳоланиши мумкин: сақлашнинг солиштирма меҳнат 
сарфи; олинадиган деталлар сони; машиналарни сақлашга қўйиш учун зарур 
бўладиган таглик ва остликлар; зичлаштириладиган жойлар ва коррозияга қарши 
қопламалар сони; сақлаш амаллари бўйича технологиябопликнинг хусусий 
коэффициенти. 
Аммо пахта териш машиналарининг янги намуналарини яратишда бу 
муҳим кўрсаткичга етарли эътибор берилмайди. Оқибатда пахта териш 
машиналарини сақлашга тайѐрлаш, сақлаш даврида хизмат кўрсатиш ва 
сақлашдан олиш ҳамон сермеҳнат ишлигича қолмоқда. Машиналарни узоқ вақт 
сақлашга тайѐрлашнинг меҳнат сарфи мойланадиган жойларнинг умумий сонига, 
олинадиган узел ва деталлари миқдорига, зичландиган ва коррозияга қарши 
қопламалар суртиладиган жойлари сонига, тайѐргарлик ишларини бажаришнинг 
қулайлиги, осонлиги ва енгиллигига, зарур тагликлар, остликлар миқдори ҳамда 
мураккаблиги ва шу кабиларга кўп жиҳатдан боғлиқ. 
Пахта териш машинасини сақлашнинг меҳнат сарфи ушбу формула 
асосида аниқланади: 
,
.
1
.
.
о
с
п
n
к
х
тай
сак
Т
Т
Т
Т





киши-соат 
Бу ерда, Т
тай
Т
хк 
Т
со
–мос равишда машинани сақлашга тайѐрлашнинг, 
сақлаш даврида унга хизмат кўрсатишнинг меҳнат сарфи, сақлашдан олиш, киши-
соат; n-сақлаш даврида машиналарга хизмат кўрсатишлар сони. 

---

Машинани сақлашга тайѐрлашнинг меҳнат сарфи, ўз навбатида, машинани 
сақлашга тайѐрлаш чоғида ҳар сменада ва даврий техник хизмат кўрсатишга, 
мойлашга, идишлардаги мойни алмаштиришга, узелларни олишга, ҳимоя 
қопламалари суртишга, машинани таглик ва остликларга ўрнатишга кетган 
меҳнат сарфидан иборат бўлади:
с
о
т
с
к
х
ол
м
мой
т
д
с
х
тай
Т
Т
Т
Т
Т
Т
Т







.
.
.
.
.
.
Бу ерда: 
ос
т
с
к
х
л
о
м
й
мо
т
д
с
х
Т
Т
Т
Т
Т
Т
.
.
.
.
.
.










- ҳар сменада ва 
даврий техник хизмат кўрсатишга, мойлаш ҳамда дишлардаги мойни 
алмаштиришга, ҳимоя қопламлари суртишга, машинани таглик ва остликларга 
ўрнатишга кетган меҳнат сарфи, киши-соат. 
Мамлакатимизда ишлаб чиқарилган пахта териш машиналарини сақлаш 
билан боғлиқ бўлган меҳнат сарфи ва харажатлар ишлаб чиқариш шароитида 
текширилиб, коррозияга қарши хоссалари паст бўлган деталлар ва коррозиядан 
шикастланишни бартараф этиш билан боғлиқ бўлган харажатлар аниқланади.
Сақлашнинг меҳнат сарфи машиналарини «Жамоа ва давлат 
хўжаликларида тракторлар, автомобиллар ва қишлоқ хўжалик машиналарини 
сақлаш қоидалари»га, шунингдек, ГОСТ 7751-71 «+ишлоқ хўжалигида 
фойдаланиладиган техника. Сақлаш қоидалари»га мувофиқ сақлашга солиштирма 
меҳнат сарфи қуйидаги формула асосида аниқланади: 

 
