Toshkent davlat yuridik universiteti

Energetika — energiya hosil qilish, uzatish, taqsimlash, sotish va iste’mol 
qilish sohasi;
Energiya — bir vaqtning o`zida hosil qilinishi va iste’mol qilinishi bilan 
tavsiflanadigan alohida turdagi tovar; 
Energiya iste’molining shartnomadagi miqdori — tegishli hisob-kitob 
davrida iste’molchi tomonidan iste’mol qilinadigan energiyaning energiya bilan 
ta’minlovchi tashkilot va iste’molchi o`rtasidagi shartnomada belgilangan miqdori; 
Energiya iste’molchisi (iste’molchi) — energiya ta’minoti shartnomasiga 
muvofiq energiyadan ishlab chiqarish va (yoki) maishiy ehtiyojlar uchun 
foydalanuvchi yuridik yoki jismoniy shaxs;
Energiya sifati — energiya parametrlarining davlat standartlari bo`yicha 
belgilangan talablarga muvofiqligi; 
Energiya ta’minoti tashkiloti — tuman, shahar, iqtisodiy zona (sanoat 
zonasi) doirasida energiyani taqsimlash va sotishni amalga oshiruvchi yuridik 
shaxs; 
Yuk tashish shartnomasi bo`yicha yuk tashuvchi jo`natuvchi tomonidan 
o`ziga ishonib topshirilgan yukni belgilangan manzilga yetkazib berish va uni 
olishga vakolat berilgan shaxsga (oluvchiga) topshirish, yuk jo`natuvchi esa yukni 
tashib berganlik uchun belgilangan haqni to`lash majburiyatini oladi. 
Yuridik xizmat - haq evaziga huquqiy xizmat ko`rsatish turi. 

---

10 
29-bob. OLDI-SOTDI SHARTNOMASI 
1-§. OLDI-SOTDI SHARTNOMASI TO`G’RISIDA 
UMUMIY QOIDALAR 
1.1. Oldi-sotdi shartnomasi, uning tushunchasi, belgilari va turlari 
Oldi-sotdi insoniyat tomonidan eng qadim zamonlardan buyon qo`llanib 
kelayotgan shartnomalardan biri hisoblanadi. Jamiyatda tovar-pul munosabatlari 
qaror topishi bilan turli kasb-hunar kishilari oldi-sotdi shartnomasi orqali boshqa 
kasb-hunar kishilari mehnati mahsulotlarini sotib olib, iste’mol qilish va ayni 
vaqtda, o`z mehnatlari mahsulotlarini sotish imkoniyatiga ega bo`ldilar. 
Oldi-sotdi shartnomasi bo`yicha bir taraf (sotuvchi) tovarni boshqa taraf 
(sotib oluvchi)ga mulk qilib topshirish majburiyatini, sotib oluvchi esa bu tovarni 
qabul qilish va buning uchun belgilangan pul summasini (bahosini) to`lash 
majburiyatini oladi (FKning 386-moddasi, 1-qismi). 
Oldi-sotdi shartnomasi o`z huquqiy tabiati bo`yicha mol-mulkka nisbatan 
mulk huquqi yoxud mulkiy huquqlarni bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o`tkazish 
bo`yicha majburiyatlar turkumiga kiradi. Ayni vaqtda ushbu shartnomani boshqa 
o`xshash shartnomalardan ajratib turuvchi huquqiy belgilari mavjud bo`lib, unga 
quyidagilar kiradi: 
Birinchidan, oldi-sotdi shartnomasi haq baravariga tuziladigan (pulli) 
shartnoma hisoblanadi. Bunda har doim sotuvchi topshiradigan mol-mulk (tovar) 
evaziga sotib oluvchi muayyan miqdorda pul (so`m, valyuta) bilan belgilangan haq 
to`laydi. 
Ikkinchidan, oldi-sotdi shartnomasi konsensual shartnomalar guruhiga 
mansub. Boshqacha aytganda, bu shartnoma bo`yicha taraflar o`rtasidagi huquq va 
majburiyatlar shartnomaning barcha muhim shartlari to`g’risida o`zaro kelishilgan 
va shartnoma tegishli shaklda rasmiylashtirilgan vaqtdan boshlab vujudga keladi. 
Uchinchidan, shartnoma munosabatlari tarkibiga ko`ra, u ikki tomonlama 
shartnoma bo`lib hisoblanadi. Yuqorida Fuqarolik kodeksida mustahkamlab 
qo`yilgan shartnomaga berilgan ta’rifdan ham ko`rinib turibdiki, ushbu 
shartnomada ikki taraf - sotuvchi va sotib oluvchi qatnashadi va har ikkala taraf 
ma’lum huquq va majburiyatlarga ega buladi: sotuvchi ashyoni topshirish burchini 
va buning uchun haq olish huquqini oladi, oluvchi esa ashyo (tovar) qiymatini 
to`lashi lozim va sotilgan ashyoning o`ziga topshirilishini talab qilish huquqini 
oladi. 
Ayni vaqtda shuni ta’kidlab o`tish lozimki, oldi-sotdi shartnomasi bo`yicha 
sotilgan ashyo (tovar)ga nisbatan mulk huquq sotuvchidan sotib oluvchiga o`tadi 
va bu holat shartnomaning eng asosiy belgisi bo`lib hisoblanadi. Bunda tovarlar 
muomalasida bevosita tovar egalari, ya’ni bu tovarlarni tasarruf qilishga haqli 
bo`lgan shaxslar ishtirok etadilar. 
Bozor munosabatlari tizimida oldi-sotdi shartnomasi xo`jalik yurituvchi turli 
subyektlar o`rtasida munosabatlarni rasmiylashtirishning eng muhim va asosiy 
huquqiy vositalaridan bo`lib hisoblanadi. Ayni vaqtda, u kishilarning kundalik 
turmushida ham eng ko`p qo`llaniladigan shartnoma sifatida e’tirof etiladi. 
Oldi-sotdi shartnomasi savdo munosabatlarining xususiyatlariga va 

---

11 
shakllariga qarab, bir necha turlarga bo`linadi: ulgurji savdo; chakana savdo; kim 
oshdi savdosi; nasiyaga tovarlarni sotish va h.k. Shartnoma predmeti bo`yicha esa 
u turar-joylarning, korxonaning, ko`chmas mulkning, qimmatli qog’ozlarning oldi-
sotdi shartnomalari, mahsulot yetkazib berish, kontraktastiya, energiya ta’minoti va 
sh.k. shartnomalarga bo`linadi.