Toshkent davlat yuridik universiteti

Nazorat uchun savollar: 
 
1. Mol-mulkni bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o`tkazish nafaqat haq evaziga, 
balki tekinga ham amalga oshirilishi mumkin. Bu esa fuqarolik huquqidagi o`ziga 
xos shartnomaviy-huquqiy konstrukstiyani yuzaga keltiradi. Bu konstrukstiya haq 
evaziga tuziladigan shartnomalardan nimasi bilan farq qiladi? 
2. Tekin foydalanish shartnomasida tovarning kamchiliklari tufayli zarar 
etkazilganda uni qoplash masalasi qanday hal qilinadi? 
3. “Nur” ishlab chiqarish korxonasiga qarashli bo`lgan qo`shni tumandagi 
binoni tekin foydalanish shartnomasi asosida nomuayyan muddatga B ga beradi. B 

---

189 
xususiy tadbirkor sifatida o`z faoliyatini ushbu binoda boshlaydi. Ma’lum vaqt 
o`tgach “Nur” ishlab chiqarish korxonasi ogohlantirishsiz ushbu binoni B dan olib 
qo`yyadi va B ning faoliyati to`xtab qoladi. Natijada B olishi lozim bo`lgan 
foydadan mahrum bo`ldi.
B xo`jalik sudiga etkzilgan zararni qoplash bo`yicha xo`jalik sudiga murojaat 
qildi va sud B foydasiga ishni hal qildi.
Xo`jalik sudining qarori to`g’rimi? 
4. A ismli shaxs o`z do`sti bo`lgan B ga avtomashinasini tekin foydalarnish 
shartnomasi asosida foydalanishga berdi. Va shartnoma bandlari sifatida mashinani 
joriy va kapital ta’mirlash Bning majburiyati qilib belgilandai. Ma’lum vaqtdan 
so`ng A manishinani kapital ta’mirlash bo`yicha og’zaki tarzda majburiyat oldi va 
bir necha bor mashinani ta’mirladi. Keyingi gal mashinani ta’mirlashdan esa A 
bosh tortdi. B esa bundan norozi bo`lib sudga murojaat qildi va A ning kapital 
ta’mirlash bo`yicha majburiyat olganligin aytdi. Sud esa A ning harakatlarini 
qonuniy deb topdi.
Sudning qarorini asoslang. 
37-bob Pudrat 
 
Fuqarolik 
muomilasida 
pudrat 
shartnomasi 
ko`p 
qo`llaniladigan 
shartnomalardan bo`lib hisoblanadi.
Pudrat shartnomaviy munosabatlari maxsus qonunlar – FKning 37-bobi 
(Pudrat to`g’risida umumiy qoidalar (631-655-moddalar), maishiy pudrat (656-
665-moddalar), qurilish pudrati (666-685-moddalar), loyiha va qidiruv ishlari 
pudrati (686-692-moddalar), ilmiy-tekshirish, tajriba-konstruktorlik va texnologiya 
ishlari pudrat shartnomalari (693-702-moddalar) bilan tartibga solinadi. 
Shuningdek, Shaharsozlik kodeksi va boshqa qonun hujjatlarining roli beqiyosdir. 
Pudrat shartnomasining ayrim turlari (maishiy pudrat, qurilish pudrati, 
loyihalash yoki qidiruv ishlari pudrati, ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va 
texnologiya ishlari pudrati)ga, agar FKning bunday turdagi shartnomalar 
to`g’risidagi qoidalarida boshqacha tartib belgilangan bo`lmasa, pudrat 
to`g’risidagi umumiy qoidalar qo`llaniladi. 
1963 yilgi Fuqarolik kodeksida pudrat shartnomasining ikki xil ko`rinishi 
mavjud bo`lgan bo`lib, uning 32-bobi “Pudrat”, 33-bobi esa “Kapital qurilishga oid 
pudrat” deb nomlangan. Qayd etilgan 33-bobning normalaridagi tushunchalardan 
kelib chiqib aytish mumkinki, nafaqat qurilish ishlari shartnomasining predmeti 
bilan, balki ushbu jarayonda vujudga keladigan munosabatlar ikkala kontragentlari 
uchun ham majburiy bo`lgan rejaning mavjud bo`lishi bilan ajralib turgan.
Shu o`rinda alohida ta’kidlab o`tish joizki, 37-bobda belgilangan pudrat 
shartnomalaridan xar birini tuzishda tegishli paragraflarning qoidalari pudrat 
shartnomasiga doir umumiy normaga nisbatan maxsus qoida vazifasini o`taydi. 
Bunda shuni nazarda tutish kerakki, maxsus va umumiy xususiyatli paragraflar 
o`rtasida kolliziya kelib chiqqanda maxsus normalarga qo`llanilishi maqsadga 
muvofiq.