Toshkent davlat yuridik universiteti
Saqlash uchun topshirilgan ashyoni yuk topshiruvchiga yoki oluvchi
Download 5.5 Mb. Pdf ko'rish
|
Fuqarolik huquqi II-qism
|
8. Saqlash uchun topshirilgan ashyoni yuk topshiruvchiga yoki oluvchi
sifatida ko’rsatilgan shaxsga topshirilgan ashyoni qaytarish majburiyati. Omonat saqlovchi ushbu majburiyatni tezda bajarishi, omonat saqlashda u yuk topshiruvchining manfaatida ishlaydi va har doim ashyo unda mavjud bo’lishi 358 lozim. Alohida hollarda omonat saqlash shartnomasida egasizlantirib saqlash ham ko’zda tutilishi mumkin, bu holda omonat saqlovchi tomonidan turli yuk topshiruvchilardan bir turdagi va sifatdagi ashyolarni qabul qilib oladi. Bu holatda omonat saqlovchi yuk topshiruvchiga topshirilgan miqdordagi yoki boshqa miqdordagi bir turdagi va sifatdagi ashyolarni qaytarishi shart. Masalan, yakka tartibdagi tadbirkor un mahsulotlarini saqlashga ixtisoslashtirilgan ombor bilan muayyan miqdordagi unni saqlash to’g’risida shartnoma tuzdi. Bundan tashqari omborning boshqa omonat saqlovchilar bilan unni saqlash to’g’risida kelishuvlari mavjudligini inobatga olib, rahbariyat saqlash shartlarining optimal yo’li sifatida hamma unni birgalikda saqlashni lozim deb topdi. Shuning uchun omonat saqlash shartnomasiga omonat saqlovchilarning unni qo’shish to’g’risidagi tartibni kiritishni so’radi. Yakka tartibdagi tadbirkor ushbu shartga rozilik berdi. Omonat saqlash muddati tugaganidan keyin yakka tartibdagi tadbirkor umumiy omborda omonat saqlash uchun topshirilgan miqdordagi unni olib chiqib ketdi. Shuni ta’kidlash lozimki, agar yakka tartibdagi tadbirkor saqlashga oliy navli unni topshirgan bo’lsa, u birinchi navli unni emas balki aynan oliy navli unni olib chiqishga haqli. Bundan tashqari, omonat saqlovchi tomonidan qaytarilayotgan ashyolar saqlashga qabul qilingan holatida bo’lishi shart. Bunda ashyoning tabiiy yomonlashuvi, kamayishi yoki boshqa o’zgarishi e’tiborga olinishi lozim. Shuni nazarda tutish lozimki, fuqarolik qonunchiligiga asosan nafaqat ashyoning o’zi balki uning hosil va daromadlari ham omonat saqlovchi tomonidan qaytarilishi kerak. Taraflar shartnomaga omonat saqlash davomida omonat saqlovchi tomonidan olingan hosil va daromalarini o’zida qoldirish to’g’risidagi tartibni kiritishlari mumkin. Masalan, fuqaro M. boshqa shaharga davolanish uchun ketayotganida o’zining qo’shnisiga uyidagi limon daraxtini omonat saqlash uchun qoldirdi. Kasallik tufayli bir qancha vaqt u yerda ushlanib qolgan fuqaro M. uyiga qaytib kelgach, har yilgidek bu vaqt davomida limon daraxti hosilga kirganligini aniqladi. Biroq, qo’shni unga daraxtni qaytarib berib, uning hosili va undan olingan daromad to’g’risida aytmadi. O’z daraxtidan olingan hosilning narxini bilgan fuqaro M. o’z qo’shnisida limon daraxti hosilidan olingan daromadni o’zaro kelishilgan mukofot pulini chiqarib tashlagan holda to’lashlikni so’radi, biroq qo’shni uni rad qildi. Bu holatda qo’shni noqonuniy harakat qildi. Ya’ni u O’zR FKning 880-moddasiga asosan nafaqat limon daraxtini, balki saqlash davrida olingan uning hosilini yoki daromadini ham qaytarishi lozim edi. Biroq agar fuqaro M. va uning qo’shnisi oldindan omonat saqlash davrida olingan hosil va daromadning taqdiri haqida kelishishganda, qo’shni olingan hosil va daromadni o’zida qoldirishi mumkin edi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan omonat saqlovchining huquq va majburiyatlari to’liq va tugal hisoblanmaydi. Omonat saqlash bilan professional shug’ullanuvchilar uchun saqlash ularning maqsadlaridan biri bo’lganligi sababli alohida huquq va majburiyatlar belgilanadi. Professional omonat saqlovchi haq evaziga xizmatni amalga oshiradi, shuning uchun ular ashyolarning saqlanishi bo’yicha eng yuqori talablarga javob berishi va barcha zarur ashyolarni saqlashga 359 yo’naltirilgan, maxsus texnika vositalaridan foydalanish, ashyolarning yo’qolishi, buzilishi va kamomadiga yo’l qo’ymaslik uchun tasodifiy holatlarning oldini olishga sharoit yaratishga qaratilgan vositalardan foydalanish choralarini amalga oshirishga majbur. Ushbu holatda professional omonat saqlovchi xavfli xususiyatga ega bo’lgan ashyolarni saqlashga qabul qilish uchun shartnoma tuzayotganda uni qabul qilish shartlarini kelishish shart. Agar uni qabul qilgan bo’lsa, ushbu ashyolarning saqlanishini ta’minlashi, shuningdek boshqa yuk topshiruvchilarni ashyolari va atrofdagi odamlarning xavfsizligini ta’minlashi shart. Shu bilan birgalikda ayrim hollarda omonat saqlash to’g’risidagi shartnomalarda omonat saqlovchining qonun bilan boshqa huquq va majburiyatlari belgilanishi mumkin. Masalan, ba’zi bir omonat saqlash shartnomalarida taraflar omonat saqlovchiga saqlashga qabul qilgan ashyoning sug’urta qilinishi to’g’risidagi talabni qo’yishi mumkin. Yuk topshiruvchining huquq va majburiyatlari quyidagilarda aks etadi: Download 5.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|