Toshkent farm atse vtikainstituti

Kimyoviy tarkibi. Meva tarkibida 1,2-3,2% (ba’zan 6% gacha) 
efir moyi, 8-28,4% yog‘ va oqsil moddalar bo‘ladi.
XI DF ga ko‘ra meva tarkibida 1,5% efir moyi bo‘lishi kerak.
Efir moyi maydalangan va pishgan mevalardan suv bug‘i 
yordamida haydab olinadi va suvdan ajratilib, suv bug‘i bilan yana 
bir marta haydab, tozalanadi. Toza efir moyi 15°C da oq kristall 
shaklda qotadi va 20° da yeriy boshlaydi.
Efir moyi rangsiz yoki och sarg‘ish suyuqlik bo‘lib, o ‘ziga xos 
hidi va shirinroq mazasi bor. Zichligi 0,979-0,991, refraksiya soni 
1,552,-1,560; qutblangan nur tekisligini og‘dirish burchagi -2-0°.
184

---

Efir moyi tarkibida 80-90% stearopten-anetol, 10% metilxavikol, 
anis aldegid, anis keton va anis kislota hamda boshqa terpenlar 
uchraydi.
Agar efir moyi yorugTikda uzoq saqlansa, moy buziladi. Anetol 
oksidlanib, anis aldegidga, so‘ngra anis kislotaga o‘tishi mumkin. 
Shu tufayli moyning kislotaliligi oshib ketadi va u buziladi.
Ishlatilishi. Arpabodiyon mevasi preparatlari va moyi tibbiyotda 
bronxit kasalligida balg‘am ko‘chiruvchi, ichak faoliyatini 
yaxshilovchi, el haydovchi dori sifatida hamda farmatsevtikada 
dorilar mazasini yaxshilash uchun ishlatiladi.
Arpabodiyon urugTdan olingan moy sovun pishirishda keng 
qoTlaniladi. Mevasi va efir moyi oziq-ovqat sanoatida, anetol esa 
parfyumeriyada shlatiladi.
Dorivor preparatlar. Arpabodiyon efir moyi. Arpabodiyon efir 
moyi ko‘krak eliksiri va nashatir arpabodiyon tomchisi tarkibiga 
kiradi.
Arpabodiyon mevasi ich yumshatuvchi va ko‘krak og‘rig‘iga 
qarshi ishlatiladigan yig‘malar - choylar tarkibiga kiradi.
Arpabodiyon efir moyi anizet - Pimpinella anisetum Boiss. 
0 ‘simligi mevasidan ham olinadi. Anizet ikki yillik o‘t о‘simlik 
sifatida o‘stiriladi. Bu o‘simlik mevasi tarkibida 8% dan ko‘proq efir 
moyi boTadi. Efir moyi tarkibida esa 77-87% anetol bor.
Arpabodiyon efir moyiga o‘xshagan bir xil kimyoviy tarkibga ega 
boTgan efir moyi tropik mamlakatlarda (Xitoy, Yaponiya, Vetnam 
va boshqalar) uchraydigan va o ‘stiriladigan doim yashil Illicium