Toshkent temir yo’l muhandislari Instituti hisobot

R essor usti balkasidagi nosozliklar va ta'mirlar

H ozirgi vaqtda vagon parklari ekspluatatsiyasi vagonlar yuk ko'taruvi katta,

harakat tezligi yuqori bo'lgan sharoitlarda olib boriladi. N atijada harakat hatto

to'g7ri chiziq bo'ylab 40 k m /so a t tezlikda bo'lganda ham inersiya kuchi shu

darajaga borib yetadiki, u tu ru m (пятник)ш turum osti (подпятник) tekisligidan

ajratib yuboradi.

N atijada yuklamalar o'zgacha taqsim lanib turum osti zonasidagi buzilishlar

ko'payadi. 4-rasmda uchrab turadigan charchov tufayli paydo bo'luvchi tavsifiy

nosozliklar keltirilgan. Tayanch kolonkasidagi darz 1 asosan metall erituv

oqibatida hosil bo'luvchi defektlarga kiradi. Bu darzlar tegishli ko'rsatmalarga

asosan darz kolonkaning pastki (p<250 mm) qism ida bo'lgandagina

payvandlash m um kin ekanligini, shuningdek, ajratish im koni ni faqat uning

uzunligi kolonka ko'ndalang kesim yuzasi perim etrining yarm igacha tashkil

qilish m um kin ekanligini bildiradi. Bu darzlarni texnologik darchalar orqali

yuqorigi va pastki belbog'larni yoritish yo'li bilan aniqlanadi. Halqasimon darzlar

2 turum asosga tayanishi, binobarin, m arkazdan qochuvchi va shamol yuklam

alarining vagon kuzoviga ta'siri tufayli paydo bo'ladi. H alqa darzlarni

payvandlash faqat shu vaqtda ruxsat etiladiki, qachonki darz uzunligi 250 m m dan

13

4-rasm Ressor usti balkasining yeyilishi va nosozliklari.

oshmasa ham da u tashqi bort orqali yuqori chegara tekisligiga o'tm asa.Tashqi

bort darzi 3 aksariyat bortning vagon bo'ylama o'qi 54 s5bo'yicha ko'ndalang

kesimi yuzasida paydo bo'ladi. Bunga sabab- ichki yuzada yeyilish juda katta

bo'lib, tu ru m bilan o'zaro aloqasi kuchayganligidir. D epoviy ta'm irlashda bu

darzlar 120 m m dan oshm asagina payvandlashga ruxsat etiladi. Kapital

ta'm irlashda payvandlash ruxsat etilm aydi. Ressor usti balkalari tekshirilganda

shu narsa m a'lum bo'ladiki turum osti 4, tayanchning tirgak yuzasi 5 va chiqiqlar

ichki yuzalari d arz chuqurligi o'sgan sari ko'payar ekan. Bu hoi turum

ning turum ostidagi harakati jadallashishi bilan belgilanadi. T urum osti asos

yuzasi 4 ning yeyilgan qism ini suyultirib koplash faqat yuqori darajada yem

irishga bardosh beruvchielektrodlar yordam ida bajarilishga ruxsat etiladi. Bunda

ham 55yeyilish chuqurligi 3 dan 7 m m gacha bo'lishi m umkin.

Tashqi 5 va ichki 6 bort yuzalari yeyilishi vagon o'qning bo'ylama harakat bo'yicha

ko'zga yaqqol tashlanadi va o'roqsimon shaklga ega bo'ladi.

Shkvoren 7 ning teshiklari yeyilishini oddiy usul bilan tuzatish m um kin. Agar

yeyilish teshigi 2 m m dan chetga qarab katta bo'lsa yoki ichki bortning yarm i

14

perim etridan ko'prog'i singan bo'lsa, bort nuqtaviy payvand yo'li bilan tiklanadi.

Texnologik d archadan boshlanuvchi b o'ylam a d a rzlar 8 ni, agar u la r um um

iy uzunligi 250 m m d a n kam b o 'lsa va tashqi tu ru m o stig a o 'tib ketm agan

bo'lsa tu zatish g a ruxsat etiladi.

O g'm a yuzalar 9 depo sharoitida faqat yeyilish yon tarafga yo'nalganda 3 m m

dan ortiq bo'lganda tiklanadi. O g'm a yuzalarni tiklash metallni suyultirib qoplash

yoki ST.45 po'lat bilan qo'shim cha payvandlash orqali bajariladi. Q o'shimcha

po'lat qurilm alar og'm a yuzalarga m exanik ishlov berilgandan so'ng

bajariladi. O g'm a yuzaning ortib qolgan metall yuzasi qalinligi 7 m m dan kam

bo'lm asligi kerak. Ishlov berib tiklangan og'm a yuza ressor usti balkaning sim m

etriyada bo'lishini ta'm inlash kerak.

Vagon dinam ikasi va detallarning kuchlanish harakatlariga gorizontal

sirpang'ichlar zazori katta ta'sir ko'rsatadi. Zazorlar yig'indisini kam aytirilganda

(masalan, 20 dan о 6 m m gacha), dinam ika koeffitsiyenti taxm inan 2-3 m

arotaba kamayadi. Shu bilan bir vaqtda, egri uchastkalarda harakatlanganda

gorizontal k o 'nd alang kuchlar ko'payadi, chunki bunda yo'naltiruvchi kuch

0,5-1 t o'sishi kuzatiladi va bu hoi vagonlarni izdan chiqishiga sababchi bo'lishi

m um kin.

Q o'llanishdagi tavsiya instruksiyalarga binoan depo sharoitida ta'm irlov olib

borilganda sirpang'ich zazori 6-16 m m gacha, ekspluatatsiya davrida esa 2-20 m

m atrofida bo'lishi kerak. Zazorning o'sishiga sirpang'ich 10 qalpog'ining yuzasi

15
yemirilishi sababchi bo'ladi. A ytib o'tilgan yem irilishlar 3 m m dan katta

b o 'lgan suyuq m etall bilan qoplash usulida tiklanib, so'ngra m exanik ishlovdan

o 'tish kerak. Arava sirpang'ichi va ram a oralaridagi zazorni rostlash

qopqoq ostiga alm ashtiriluvchi qistirm a 11 qo'yish bilan bajariladi. Bunda

qistirma qalinligi 1-4 m m va soni 4 tad an oshmasligi zarur.