Тошпмининг 2003-2010 ўқув йили Педиатрия факультети бўйича фанлар рўйхати ва уларнинг соати

БИЛЕТ №23
1. Ғазнавийлар давлати. Сабуктагин ва Маҳмуд Ғазнавий даврида давлатнинг кучайиши. 23. G ‘aznaviylar
961— yilda Som oniy hu k m d o r Abdum alik vafotidan so'ng G 'a z n a
mulkiga asli turkiy qavmga mansub bo'lgan salohiyatli lashkarboshi
Alptegin noib bo'ladi.
Somoniylar davrida yetuk harbiy lashkarboshi darajasiga erishgan
Sabuktegin 977— yilda Som oniylar davlati ichida davom etayotgan
o'zaro nizolardan foydalanib, Qobul darvosi havzasiga qarashli
verlarni ham G 'azna vilovatiga qo'shib, mustaqil davlat tuzishga
muvaffaq bo'ladi. U tez orada Xurosonga egalik qilish huquqini ham
qo'lga kiritadi. Qoraxoniylar Somoniylar hukmronligini qulatib,
M ovarounnahm i egallagunlariga qadar. Amudaryoning janubida
Sabuktegin va uning vafotidan so'ng o'g'li M ahm ud davrida
G'aznaviylar mavqeyi va davlat boshqaruv tizimi kuchayadi.
G'aznaviylarning eng yuksalgan, qudratli saltanatga aylangan davri
Sulton Mahmud (998-1030) vaqtiga to'g'ri keladi. Taxtga chiqqandan
so'ng, Sulton M ahmud katta qo'shin tuzib, uni o'sha davrning eng
zam onaviy qurol-aslahalari bilan. yetarli m aosh bilan ta ’m inlab,
juda ko'plab bosqinchilik yurishlarini amalga oshirdi. U XI asrboshlarida
Qoraxoniylar bilan shimoliy chegara sifatida Amudaryoni belgilab
olgach, o 'zin in g asosiy e ’tiborini jan u b d a - H indistonga, g 'a rb d a -
Xuroson va unga chegaradosh hududlar tom on qaratadi. Faqat
H indistonga 17 b o r yurish qilib, u yerdan katta m iqdordagi o'lja va
boyliklar olib keladi. Birgina 1019— yilda Kanuadja shahrini egallab,
olib kelingan o'lia — katta m iqdordagi oltin, kum ush va q im m a tb a h ob uyum lardan tashqari 350 ta fil va 57 ming asir-qulni tashkil etgan.
U 1008— yilda Q oraxoniylar bilan tuzilgan sh artn o m an i buzib,
Amudaryo shimolidagi Chag'oniyon va Xuttalon viloyatlarini bosib
oladi. 1010-1011— yillarda esa M ahm ud katta qo'shin bilan jang qilib
G ' u r v ilo y a tin i eg a lla y d i. 1017— yilga k elib esa , M a h m u d
G'aznaviyning nigohi geografik jihatdan g'oyatda qulay nuqtada
joylashgan, boy hudud - Xorazmga qaratiladi. U X orazm shohlar
saltanatidagi qaltis siyosiy vaziyatdan, xususan, X orazm shoh
M a’m unning o'lim idan foydalanib, u yerga katta qo'shin yuborib,
osonlik bilan Xorazmni tobe qiladi. Ayni paytda, shuhratparast Sulton
Xorazm M a’m un akademiyasining bir qator atoqli namoyandalarini,
shu jumladan, Abu Rayhon Beruniyni G 'aznaga ko'chirib keladi.
U ning so'nggi istilochilik yurishlaridan biri 1029— yilda Eronning
Ray shahrini egallash bo'ladi. M ahm ud davrida G 'aznaviylar davlati hududlari benihoya
kengayib, mamlakat shaharlarida, ayniqsa, G'aznada katta inshootlar,
salobatli masjid-u madrasalar, kutubxona-yu shifoxonalar, ilm
maskanlari ko'plab barpo etilgan bo'lsa-da, biroq ko'pchilik aholining
m oddiy — m aishiy ahvoli n o ch o r bo'lgan, turli xil soliq va majburiyatlar odamlarning tinkasini quritgan
2. Ўзбекистон ССР нинг ташкил топиши. Maftuuun, [19.06.2022 19:36]
Oʻzbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi, Oʻzbekiston SSR, OʻzSSR (ruscha: Узбекская Советская Социалистическая Республика) — Sovet Ittifoqi tarkibiga kirgan respublikalarning biri. Turkiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi, Buxoro Xalq Sovet Respublikasi hamda Xorazm Xalq Sovet Respublikasi hududlarining, asosan, oʻzbeklar va qoraqalpoqlar yashaydigan qismlarida vujudga kelgan. 1924-yildan 1936-yilgacha Oʻzbekiston Sotsialistik Sovet Respublikasi (ruscha: Узбекская Советская Социалистическая Республика) deb atalgan. Ayrim manbalarda Sovet Oʻzbekistoni deb yuritiladi.

Poytaxti 1925-yil fevraldan to may oyigacha Buxoro, 1925-yil maydan to 1930-yil dekabrgacha Samarqand, 1930-yil oxiridan Toshkent. Tarkibiga Qoraqalpogʻiston ASSR kirgan. Respublika 11 oblastga boʻlingan, 156 rayon, 123 shahar, 98 shahar tipidagi posyolkasi boʻlgan.[1]

Oʻzbekiston SSRning maydoni 447 400 km² boʻlgan. Aholisi 1926-yilda 5 milliondan ortiq boʻlgan, 1989-yilga kelib 20 millionga yetgan. 1989-yilda Oʻzbekiston SSRda oʻzbeklar (14 milliondan oshiq), qoraqalpoqlar (411 900), tojiklar (933 600), qozoqlar (808 200), qirgʻizlar (174 900), turkmanlar (121 600) yashagan.

Oʻzbekiston SSR hududi shimol va shimoli-gʻarbda Qozogʻiston SSR, janubi-gʻarbda Turkmaniston SSR, janubi-sharqda Tojikiston SSR, shimoli-sharqda Qirgʻiziston SSR, janubida Afgʻoniston bilan chegaradosh boʻlgan.

Oʻzbekiston SSRda boshqa sovet respublikalaridagi kabi bir necha ommaviy qatagʻon amalga oshirilgan. Biroq bunday holatlarga qaramasdan, mamlakatda yuzlab sanoat korxonalari qurilgan, yangi shahar va posyolkalarga asos solingan. Savodsizlikni tugatish ishlari olib borilgan, pedagogik va ilmiy kadrlar tayyorlash maqsadida yangi maktablar, texnikumlar va institutlar ochilgan. Mirzachoʻl va boshqa choʻllarning oʻzlashtirilishi natijasida ekin maydonlari kengaygan.

Oʻzbekiston SSR 1990-yilning 20-iyunida suverenitet eʼlon qildi. Ammo 1991-yilning 31-avgustida mustaqillik eʼlon qilinib, Oʻzbekiston Respublikasi deb qayta nomlangunicha Sovet Ittifoqi tarkibida qoldi. Oʻzbekiston mustaqilligi 1991-yilning 26-dekabrida Sovet Ittifoqi parchalanib ketganidan keyin tan olindi.

3. Ўзбекистон Республикасининг ташқи сиёсатининг асосий омиллари.
Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq
O'zbekistonning milliy manfaatlariga mos
keladigan puxta tashqi siyosiy yo'lni belgilash, jahon hamjamiyatiga qo'shilish,
horijiy mamlakatlar bilan siyosiy, diplomatik, iqtisodiy. ilmiytexnikaviy, madaniy aloqalar o'rnatish masalalari dolzarb vazifa
sifatida ko'ndalang bo'lib turardi. Bu osongina yechiladigan vazifalar
emas edi. Masalaning murakkabligi shundan iborat ediki, Ittifoq
davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan aloqa qilish, tashqi
savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan olib
borilar edi. Respublikalar esa, jumladan, O'zbekiston ham tashqi
dunyodan ajralgan, to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilolmaydigan yopiq
mamlakat edi. Shu bois, davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajribasiga
ham, jahon diplomatiyasini, tashqi iqtisodiy faoliyatni biladigan
kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday kadrlar tayyorlovchi
birorta ham o'quv yurti yo'q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi siyosiy
va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakllantirishni talab qilmoqda edi.
Prezident Islom Karimovning «O'zbekistonning o'z istiqlol va
taraqqiyot yo'li» va boshqa asarlarida mustaqil tashqi siyosat yuritish
qoidalari nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berildi. O'zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasida tashqi siyosat qoidalari
qonunlashtirildi va ujahondagi ko'plab mamlakatlar bilan harnkorlikjarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati bo'lib xizmat
qilmoqda.O'zbekistonni xalqaro luiquq subyekti sifatida bclgilaydigan,
respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga
soladigan qonunlar qabul qilindi. « 0 ‘zbckiston Respublikasi tashqi
siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari t o ‘g ‘risida»gi, «Chet el
investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari
to 'g ‘risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat to ‘gLrisida»gi va boshqa
qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular
faol va keng kolam li harnkorlik uchun mustahkani huquqiy kafolat
yaratib berdi.
Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil
etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, Tashqi
iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo
firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti vadiplomatiyasi
universiteti, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat
va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy
va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo'lga qo'yildi.
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, harnkorlik yo'li asos qilib
olindi.
0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
• mafkuraviy qarashlardan qat’iy nazar harnkorlik uchun ochiqlik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga
sodiqlik;
• davlatlarning suveren lengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat
qilish;
• boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
• nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish;
• ichki milliy qonunlar va huquqiy norm alardan xalqaro
luiquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;
• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini
ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, h am d o ‘stliklarga kirish va
ulardan ajralib chiqish;
jarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati bo'lib xizmat
qilmoqda.O'zbekistonni xalqaro luiquq subyekti sifatida bclgilaydigan,
respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga
soladigan qonunlar qabul qilindi. « 0 ‘zbckiston Respublikasi tashqi
siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari t o ‘g ‘risida»gi, «Chet el
investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari
to 'g ‘risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat to ‘gLrisida»gi va boshqa
qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular
faol va keng kolam li harnkorlik uchun mustahkani huquqiy kafolat
yaratib berdi.
Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil
etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, Tashqi
iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo
firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti vadiplomatiyasi
universiteti, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat
va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy
va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo'lga qo'yildi.
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, harnkorlik yo'li asos qilib
olindi.
0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
• mafkuraviy qarashlardan qat’iy nazar harnkorlik uchun ochiqlik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga
sodiqlik;
• davlatlarning suveren lengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat
qilish;
• boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
• nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish;
• ichki milliy qonunlar va huquqiy norm alardan xalqaro
luiquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;
• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini
ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, h am d o ‘stliklarga kirish va
ulardan ajralib chiqish;jarayonlari ortga qaytmasligining huquqiy kafolati bo'lib xizmat
qilmoqda.O'zbekistonni xalqaro luiquq subyekti sifatida bclgilaydigan,
respublikaning tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga
soladigan qonunlar qabul qilindi. « 0 ‘zbckiston Respublikasi tashqi
siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari t o ‘g ‘risida»gi, «Chet el
investitsiyalari va xorijiy investorlar faoliyatining kafolatlari
to 'g ‘risida»gi, «Tashqi iqtisodiy faoliyat to ‘gLrisida»gi va boshqa
qonunlar hamda normativ hujjatlar ana shular jumlasidandir. Bular
faol va keng kolam li harnkorlik uchun mustahkani huquqiy kafolat
yaratib berdi.
Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va muassasalar tashkil
etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi, Tashqi
iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo
firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti vadiplomatiyasi
universiteti, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat
va jamiyat qurilish akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy
va tashqi iqtisodiy faoliyat sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo'lga qo'yildi.
Tashqi siyosatga tinchlik, barqarorlik, harnkorlik yo'li asos qilib
olindi.
0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari
quyidagilardan iborat:
• mafkuraviy qarashlardan qat’iy nazar harnkorlik uchun ochiqlik,umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni saqlashga
sodiqlik;
• davlatlarning suveren lengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat
qilish;
• boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
• nizolarni tinch yo‘l bilan hal etish;
• kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik;
• inson huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish;
• ichki milliy qonunlar va huquqiy norm alardan xalqaro
luiquqning umum e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;
• davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini
ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzish, h am d o ‘stliklarga kirish va
ulardan ajralib chiqish;• tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
• davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o ‘zaro manfaatdorlik,
davlat milliy manfaatlarining ustunligi;
• tashqi aloqalarni ham ikki tom onlam a, ham ko‘p tom onlam a
kelishuvlar asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish hisobiga
boshqasidan uzoqlashmaslik.
Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos
bo'lib tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil
davlat sifatida tezda tan olinishini ta'm in lad i. 0 ‘zbekiston
Respublikasining davlat mustaqilligini dunyodagi nufuzli davlatlar
tan oldi, ularning 120 tasi bilan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy, ilmiytexnikaviy va madaniy aloqalaro‘matildi. Toshkentda43 mamlakatning
elchixonasi ochildi. Bular jumlasiga AQSH, Turkiya, Germaniya,
Fransiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqalarni kiritish mumkin. Shuningdek, 0 ‘zbekistonda 88 xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 hu k u m atlararo va 13 ta
nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda.
Dunyodagi 30 dan ortiq davlatda - AQSH, Turkiya, Germaniya,
Fransiya, Xitoy, Pokiston va boshqalarda O 'zbekistonning
elchixonalari va konsulliklari ishlab turibdi.