To’yingan bir atomli spirtlar

4.6. Aromatik spirtlar
Aromatik spirtlarda gidroksil guruhi yon zanjirda joylashgan bo’ladi. Aromatik spirtlar olinish usullari va kimyoviy hususiyatlari bo’yicha yog’ qator spirtlarga o’xshaydilar. Ular murakkab efir ko’rinishida o’simlik dunyosida keng tarqalgan. Aromatik spirtlar yoqimli xidga ega bo’lganliklari tufayli parfyumeriyada qo’llaniladilar.
O

linish usullari. 1. Aromatik spirtlarni yon zanjirida galogen atomi turgan aromatik uglevodorodlarning galogenli hosilalarini gidroliz qilib olish mumkin:

2

. Aromatik va yog’ qator aldegidlari aralashmsasiga konsentrlangan ishqor eritmasi bilan ta’sir etilganda aromatik spirt va yog’ qator kislotasining tuzi hosil bo’ladi (Kanitssaro reaksiyasi):
3

. Aromatik spirtlarni tegishli ketonlar, aldegidlar yoki murakkab efirlarni qaytarib olish mumkin:
4

. Aromatik spirtlarni magniy oragink birkmalarga yoki aromatik uglevodorodlarga organik oksidlar ta’sir ettirib ham olish mumkin:

5

. Aromatik yadroga nisbatan -holatda gidroksil guruhini tutgan spirtlarni aromatik to’yinmagan kislotlar yoki spirtlarni qaytarib olish mumkin:


Kimyoviy xususiyatlari. Aromatik spirtlar, yuqorida eslatib o’tganimizdek yog’ qator spirtlarini xossalarini takrorlaydilar. Ular fenollarga qaraganda neytral birikmalar bo’lib, ishqorlar bilan reaksiyaga kirishmaydilar. Ishqoriy metallar bilan alkogolyatlarni hosil qiladilar.
1

. Aromatik halqaga nisbatan -holatda gidroksil guruhi tutgan spirtlar galoid vodorodlar bilan oson reaksiyaga kirishadi va gidroksil guruhi galogenga almashinadi:
2

. Aromatik halqaga nisbatan -holatda gidroksil guruhi tutgan spirtlar oson suvni yo’qotib, yon zanjirida uglevodorod qoldig’ini tutgan birikmalarga aylanadilar:

A

romatik spirtlarning kimyoviy hususiyatlarini quyidagi reaksiyalar yordamida ifodalash mumkin.

Aromatik spirtlardan benzil spirti va -feniletilspirtining ahamiyati katta bo’lib, ular parfyumeriyada keng qo’llaniladilar.