Tuganakmevali va ildizmevali ekinlarning umumiy morfologiyasi Tugunakmevalilar

---

Tuganakmevali va ildizmevali ekinlarning umumiy morfologiyasi 
Tugunakmevalilar 
Bu guruhni tashkil qiladigan ekinlardan kartoshka yer noki, batat 
O„zbekistonda ekiladi. Bu ekinlar oziq-ovqatda qo„llaniladigan tugunak 
mevalilarni hosil qiladi. Tugunakmevalar er osti poyalarida rivojlanadi. 
Anatomik tuzilishi-poya tuzilishiga o„xshaydi. U tashqi tomondan yupqa 
po„st-epidermis bilan qoplangan, etilganda bu po„stni tashlaydi. Epidermis tagida 
ikki qatlam bo„ladi:
a) tashqi qatlam tugunakni noqulay sharoitdan saqlaydigan; 
b) ichki qatlam tugunakni oqsilli moddalar va kraxmal bilan to„lgan 
parenxima xo„jayralaridir.
Po„stloq tagida hosil qiluvchi to„qima, ya‟ni kambiy qatlami joylashgan, 
kambiy qatlamidan keyin naychalar bog„lami halqasi joylashadi, bular orqali 
tugunak mevaga suv va oziq moddalar etib boradi, kambiyning faoliyati tufayli 
tugunak o„sib boradi. 
Tugunakning ichi kraxmalga boy parenxima xo„jayralari bilan to„lgan 
bo„ladi. Po„stloqning ichki xo„jayralari bilan o„zakning kambiy qatlamiga yaqin 
turadigan tashqi xo„jayralarida kraxmal eng ko„p bo„ladi. Tugunakning markaziy 
qismi o„zak bilan va shu o„zakdan chiqib kurtaklarga boradigan shu‟lalar bilan 
band. Tugunakning o„rtasi sersuv bo„ladi, suvi qurib qolsa bo„shliq hosil bo„ladi. 
Tugunak mevada 12-14 % dan 22-25% gacha kraxmal bo„ladi. 
Kartoshka 
Kartoshka - Solanum tuâerosum L - Solanacea L oilasiga mansub ko„p 
yillik o„tsimon o„simlik, dexqonchilikda bir yillik ekin sifatida etishtiriladi. 
Ildizi - tugunak mevasidan etishtirilganda popuksimon ildiz rivojlanadi. 
Urug„ ekib kartoshka etishtirilganda o„q ildiz rivojlanadi, bu ildiz sershoxli bo„ladi. 
Kartoshka tupidagi har poya o„z ildiziga ega bo„ladi, shuning uchun bir tup 
kartoshkaning ildizi - bu ildiz tizim majmuasidir. Demak ildizining yaxshi 
rivojlanishi bir tup o„simlikdagi poya soniga bog„liq bo„ladi.
Ildiz boshlang„ich (ko„zchalardan rivojlanadigan) er osti poyasidan 
rivojlanadigan ikkilamchi
ildizlardan iboratdir, umuman kartoshkaning ildizi 
tuproqning 70 sm gacha o„sib boradi, yon tomonga 
50 sm gacha tarqaladi. Ildizning rivojlanishi nav 
xususiyatiga bog„liq.