Tuproq kimyosi

Tuproqda aminokislotalar miqdori, mkmol1 g.

Aminokislotalar	Chimli podzol tuproq	Tipik qora tuproq	Tipik bo‘z tuproq
Asparagin+serin+glitsin	200-290	180-190	260-230
Glyutamin+treonin	100-120	60-75	90-110
Alfa-Alanin	50-110	50-60	80-120
Valin+metionin	50-60	30-40	40-50
Leytsin	40-60	20-30	50-60
Lizin	20-60	25-30	35-70
Gistidin	25-35	18-20	30-40
Arginin	25-30	15-20	25-30
Aminomoy	15-25	10-15	20-25
Prolin	10-20	10-15	15-20
Tirozin	7-15	5-8	7-12
Fenilalanin	8-15	6-12	8-11
Sistin	5-12	5-15	8-15
Jami:	600-000	450-500	650-880

Ko‘rinib turibdiki, aminoktslotalarning umumiy miqdori 1 g tuproq uchun 500-800 mk/mol ni tashkil yetadi.
Bu aminokislotalarning tarkibi, soni o‘simliklar va mikroorganizmlarnikiga yaqin yoki bir xil. Bu o‘z navbatida gumus moddalarining sintezida yirik molekulali aminokislotalar qatnashishidan dalolat beradi.
Gumus kislotalarining yon zanjirlaridagi aminokislotalarning o‘simlik aminokislotalariga o‘xshashligi boisi bu aminokislotalar hosil bo‘lish jarayonida atrof muhit bilan yaqindan aloqada bo‘ladi.
Bunda mikroorganizmlar oxirgi rol o‘ynamaydi, shu bois GK larning aminokislota tarkibi mikroorganizmlarning plazma tarkibidagi aminokislota tarkibiga yaqin.
GK va FK larning aminokislotalari odatda 4 guruhga birlashtiriladi: nordon, qutblanmagan neytral, neytral qutbli, asosli.
Gidroliz natijasida ajralib chiqadigan monosaxaridlar 10-15% ni tashkil qiladi. Gumus kislotalarida geksozlar bilan pentozlarni gidroliz natijasida ajralib chiqadigan miqdori deyarli bir xil. Har xil tuproqlarning gumin kislotalari glyukoza, galaktoza, manxoza, arabinoza, ksiloza, riboza, fukoza, ramnoza kabi monosaxaridlar qoldiqlariga egadirlar.

Gk larining kaliy permanganat ta’sirida oksidlanishi

Gumin kislotasining oksidlanishi murakkab kimyoviy jarayon bo‘lib, u amalda quyidagicha tasvirlanadi.
GK + KMnO₄  CO₂ + H₂O + CH₃COOH + HOOC – COOH + BPK.
Reaksiya natijasida gaz, suv, sirka va oksalat, benzopolikarbon (BPK) kislotalari hosil bo‘ladi.
Bunda hosil bo‘lgan oksalat kislotasining miqdorini quyidagicha aniqlash mumkin.
GK +KMnO₄ + 3H₂SO₄  K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 10CO₂ + 8H₂O
Gidroliz natijasida yana trimetilig kislota, trimezin kislota, 1,2,3,5 benzol tetrakarbon kislota, 3,4 – piridindikarbon kislota, mellit kislota, lignin va boshqalar hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan Ligninning parchalanishi Flyayg bo‘yicha ko‘radigan bo‘lsak, ferul, sinap, n-kumar kislotalari, bularning oksidlanishidan esa Vanilin, Siren, n-oksibenzoy, metoksibenzoxinon, gidroksibenzoxinon, benzoxinonlar hosil bo‘ladi.
Bulardan tashqari, GK gidrolizida oz miqdorda alkanlar, yog‘ kislotalari va boshqa ba’zi bir moddalar hosil bo‘ladi. Umuman olganda FK lar gidrolizining natijasi 60-70 % miqdorda har xil moddalarga to‘g‘ri keladi. GK larniki esa GK og‘irligini 65-70 % gacha bo‘ladi. Gidroliz natijasida olingan moddalar massalari bo‘yicha hech qachon gidrolizdan oldingi massacha, ya’ni 100 % bo‘lmaydi. Shu bois FK, GK lar uchun olingan natija haqiqatga nisbatan yaqin bo‘ladi.


Takrorlash uchun savollar

1. GK va FK ning oksidlanish darajasi

2. Gumus kislotalarining optik xossalari