Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

Litosol tuproqlar. 
Litosollar magmatik, cho‘kindi, metamorfik tog‘ 
jinslari, toshlar ustida hosil bo‘lib, primitiv (oddiy) shag‘alli, skeletli, 
toshli, chag‘irtosh, tog‘ hududlarida hosil bo‘lgan yupqa qatlamli 
tuproqlardir. Litosol tuproqlar profili ikki turda O - A - AR - R yoki A - 
AR - R, 
o‘tuvchi AK qatlam bo‘lmasdan, AR birlamchi tuproq qatlamini 
hosil qiladi. Tuproq qoplami 10 sm dan oshmaydi. Agar gumusli sertoshli 
qatlam 10 sm dan oshsa, gumid mintaqasida, rendzin (chimli karbonatli) 
ohaktoshlarda, agar silikatli tog‘ jinslari ustida shakllansa, rankerlar 
deyiladi. 
Tuproq hosil bo‘lishi gidrorejimiga binoan uchga bo‘linadi, ya’ni 
aridlar (sahro, yarimsahro, quruq cho‘l, quruq savanna) A qatlamda gumus 
0,5-1,5 %, subarid, subgumid (cho‘l va quruq o‘rmon) gumusi 5-7 %, 
gumid (o‘rmon, subalp va alpik), gumus miqdori A qatlamda 10-15 % 
bo‘ladi. Arid mintaqalarida hosil bo‘lgan litosol tuproqlar karbonatli, 
neytral yoki kuchsiz neytral reaksiyaga ega. Gumid litosollari nordon, 
ammo ohaktoshlar ustida hosil bo‘lsa, karbonatli neytral yoki qoldiq - 
karbonatli bo‘lishi mumkin. 
Litol toifasidagi 
tuproqlar sertosh bo‘lib, xarsangtosh bo‘laklar, 
chag‘ir toshlar profilda serob bo‘lib, tog‘ hududlarida hamda toshli 
tekisliklarda uchrab turadi. Asosan, chorvachilikda yaylov bo‘lib xizmat 
qiladi. O‘rmonchilik ham bu tuproqlarda rivojlangan bo‘lib, tuproqlar 
eroziya jarayoniga tez-tez uchrab turadi. 

---

H.
Х.Тursunov. Тuproqshunoslik 
124 
Arenosol tuproqlar. 
Asosan, qum yotqiziqlari ustida hosil bo‘ladi. 
Qumli sahrolar va qumliklarda bir va ko‘p yillik o‘simliklar tagida 
shakllanadi. Tuproq profili O - A - AS - S yoki A - AS - S (bahzan esa