Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

NAÝYNJARLYK [na:ýynja:rlyk], at.1. Ejizlik, 
gözgynylyk. Naýynjarlyk etmek örän haýypdyr, Maňa 
päsgel bermek senden aýypdyr (B. Kerbabaýew). 2. 
Zaryn, ýürek awadyjy halda bolmaklyk. 3. Umytsyz 
halda bolmaklyk, göwnüçökgünlik.
NAÝYNSAP [na:ýynsa:p], syp. 1. Ynsapsyz, 
ynsabynyň çägini bilmeýän, wyždansyz, bolgusyz. 2. 
Bihaýa, haýasyz, gödek. Beýle naýynsap işe meniň 
elim barmaz (B. Kerbabaýew). 3. Käýinç hökmünde 
ulanylýan söz.
NAÝYNSAPLYK 
[na:ýynsa:plyk], 
at.1.
Ynsapsyzlyk, wyždansyzlyk. Şonça ýalbarsa-da 
gulak salman, şeýle naýynsaplyk etdim (A. Salyh). 2. 
Bihaýalyk, haýasyzlyk.
NAÝZA, at. 1. Ujy inçe, uzyn, sanjylýan demir 
çiş, sowuk ýarag. Senden şu naýzaňy diläp, alyp 
bermäge geldim (

Görogly

). 2. Tüpeňiň niline 
ugurdaş berkidilýän sowuk ýarag. Olar ýaglyklaryny 
tüpeňleriniň 
ujundaky 
naýzalaryna 
berkidip, 
bärligine tarap tirkeşip gaýtdylar (Ý. Mämmediýew).
3. sport. Daş aralyga zyňylýan ujy demir çişli taýak.

Naýza boýy naýzanyň boýuna deň, naýza 
uzynlygy aralyk. Bu pälwan naýza boýy atylyp gitdi 
(

Görogly

). Gün naýza boýy galypdy. 
NAÝZADAR [naýzada:r], at. Naýza bilen 
ýaraglanan esger, naýzaly urşujy.
NAÝZADARLYK 
[naýzada:rlyk], 
at. 
Naýzadaryň ýagdaýy, wezipesi.
NAÝZALAMA, iş ady. Naýzalamak ýagdaýy. 
NAÝZALAMAK, işl. Naýza sançmak, naýza 
dürtmek, sünçmek.
NAÝZALAMAKLYK, iş ady. Naýzalamak 
ýagdaýy. 
NAÝZALANMAK, işl. Naýza sanjylmak.
NAÝZALAŞMAK, işl. Iki bolup ýa iki tarap 
bolup 
biri-biriňe 
naýza 
salmak, 
biri-biriňi 
naýzalamak. 
Iki 
tarap 
hem 
naýzalaşmaga 
taýýardylar.
NAÝZALATMAK, işl. Naýza bilen ýaralatmak; 
birine naýza sançdyrmak.  
NAZAR, at. 1. Birine ýa-da bir zada bakyş, 
garaýyş, serediş. 2. Oglana dakylýan at. 

Nazara almak göz öňünde tutmak. Nazardan 
salmak (düşürmek) ünsden düşürmek, gözden 
salmak, göz-gulak bolmazlyk. Nazarda tutmak ser. 
Nazara almak. Şu ýyl mallar üçin köp mukdarda 
ýorunja bedesini taýýarlamaklyk nazarda tutulýar. 
Nazar salmak (etmek) 1) Birine ýa-da bir zada 
yhlasly seretmek, içgin syn etmek. Belent ýere çykyp, 
töweregine nazar saldy. 2) göz-gulak bolmak, 
garaşyk etmek, kömek bermek, gözden salmazlyk. 
Nazaryňy dikmek dikanlap seretmek, göni bakmak. 
Onsoň ýoldaşlaryna soragly nazaryny dikdi (A. 
Nazarow).
NAZARKERDE, syp. 1. Özüne çekiji, syratly, 
görmegeý. Oglum siz bir nurana, nazarkerde ýigit 
ekeniňiz (

Edebiýat we sungat

). 2. Edenli, edermen, 

---

121 
başarjaň, gaýratly. Mejnun nazarkerdedir, onuň herne 
dilegi kabul bolýandyr (

Leýli – Mejnun

).
NAZARKERDELIK, at. 1. Özüne çekijilik, 
syratlylyk, görmegeýlik. 2. Edenlilik, gaýratlylyk, 
başarjaňlyk.
NAZARLAMAK, işl. 1. Birine ýa-da bir zada 
seretmek, göz aýlamak, nazar salmak, syn etmek. 
Olar göni obany nazarlap gelýärdi. 2. Garawula 
almak, nyşana almak, çenemek. Ol nyşanany ýagşy 
nazarlap atdy. 3. göç.m. Ymtylmak, gönükmek, 
meýillenmek. Geljege nazarlamak.  
NAZARLANMAK, işl. Garaýşyňy birine 
gönükdirmek; biri tarapyndan nyşana alynmak, göz 
astyna alynmak. Özüne nazarlanyp duran adamlara 
seretdi (

Edebiýat we sungat

). 
NAZARYÝET, at.1. Bir zada bolan garaýyş. 2. 
Haýsy-da bolsa bir ylmy ýa-da onuň bölümlerini 
emele getirýän umumylaşdyrylan düzgünleriň, 
kanunlaryň, 
kanunalaýyklyklarynyň 
jemi. 
Edebiýatyň nazaryýeti. 
NAZBOÝGÜL [na:zvo:ýğül], at, ser. ösüml.d. 
Reýhan. Dodakgüllüler maşgalasyna degişli ýarym 
gyrymsy ýa-da gyrymsy agaçlaryň bir görnüşi; 
sümmül şekilli topbak gülli, ýakymly ysly birýyllyk 
ösümlik, reýhan. Aýnabat çäýnekleri süpürip 
arassalaýança, kakam nazboýgül ekilen kölçäniň 
ýakasyndaky elýuwguçdan el-ýüzüni, boýunlaryny 
howlukman ýuwdy (H. Garabaýew). 
NAZYM, at. Sazlaşykly çykýan ýakymly ses, 
owaz, mylaýym ses. Porhan ýene-de nazym bilen 
gygyryp 

jynlaryny

 ugratdy (Halk ertekisinden). 
NAZYMLY, syp. Sazlaşykly çykýan mylaýym 
owazly, ýakymly sesli. Garrynyň nazymly sesi 
eşidildi. 
NAZYMLYLYK, at. Owazlylyk, ýakymlylyk, 
hoşlabyzlylyk. Onuň sesiniň nazymlylygy özüne 
çekijidi. 
NAZY-NYGMAT [na:zy-nyğmat], at. Dürli 
nahar, ir-iýmiş, tagamlar (ser. Näzi-nygmat).  
NE, 1. Ýokluk görkezýän baglaýjy kömekçi. Ne 
ýowuz ýerde ýat, ne ýowuz düýş gör (Halk 
döredijiliginden). 2. Güýçlendiriji kömekçi. Ne gözel 
maşgala!