Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

Ýagyrnysyny gyzdyrmak ýagyrnysyna urup 
awundyrmak. 

 Ýagyrnysyny ýere bermek – ýykmak, ýeňmek. 
ÝAGYŞ [ýağyş] I, iş ady. Ýagmak ýagdaýy. 
Ýagnyň ýagşy gowy. 
ÝAGYŞ [ýağyş] II, at. Owunjak suw 
damjajyklary görnüşinde sepelenip ýere düşýän
ýagmyr, ýagyn. Ýagyş daňdana golaý diňdi. 

Ýagyşdan gaçyp, damja uçramak eden işiň 
tersine düşmek, gowusyny isläp, beterine sataşmak, 
beterden-beterine duşmak. Han küýli ýagyşdan 
gaçyp, damja uçrady (A.Durdyýew). Ýagyş geçmek 
ýagşy saklap bilmezlik, ýagyş tamyň içine dammak. 
Tamymyzyň üsti saman suwag bolansoň, ondan 
ýagyş geçýärdi. 
ÝAGYŞLY [ýağyşly], syp. Ýagyş ýagyp duran, 
ýagmyrly, ýagynly. Ýagyşly gün ýat, ýelli gün ýort 
(Nakyl).
ÝAHANA, 
at. 
Hurşy 
gyzyl 
balykdan 
taýýarlanýan palawyň bir görnüşi. Jahana-ýa, 
jahana, Aş bişirdim –ýahana (Küştdepdiden). 
ÝAHNA, at. Gaýnadylan etden sowadylyp 
taýýarlanýan nahar. Gara goýun ýahnasyndan öňüne 
getiriň (

Kitaby dedem Gorkut

). Şüle, süzme, palaw, 
ýahna, kebap ýaly naharlardan her gün dokuz dürli 
nahary häzir etdi (

Görogly

). 
ÝAK [ýa:k], at. haýwanat d. Orta Aziýanyň beýik 
daglyklarynda 
ýaşaýan 
şahly 
süýdemdiriji, 
gäwüşeýän uly haýwan. 
ÝAKA, at. 1. Köýnegiň, çabydyň, kürtäniň we 
ş.m. eşigiň boýun töweregi we çäk ýa-da dik açylýan 
öň tarapy. Ýakasyna hatarlap dakar tylla düwmesin 

---

451 
(M. Seýidow). 2. Bir zadyň kenary, gyrasy, boýy. 
Derýanyň ýakasy. Ýoluň ýakasy. Ýanaşyk söwütleriň 
arasy bilen baryp bedrelerini ýabyň ýakasynda goýdy 
(A. Gowşudow). 3. Tarap, töwerek, ýan. O ýaka 
gitsek, biz sizden gaty uzaklaşarys. 4. Bir ýeriň haýsy 
hem bolsa bir çeti, gyrasy. Ol şu gumuň aňry 
ýakasynda oturýardy (N. Saryhanow). 5. Bir zadyň 
etegi, başlanýan ýeri, başy. Goýunlar ýakada otlaşyp 
ýördüler (K. Işanow).

Ýakadan el çekmezlik dyndarmazlyk, öz 
günüňe goýmazlyk, sypdyrmazlyk. Müň teňňe 
alandan soň, ol meniň ýakamdan elini çekjekmi? (B. 
Seýtäkow). Ýakadan ilmek biriniň üstünden 
düşmek, azar bermek, kösemek. Sen-ä oňa kömek 
edýäň, olam gelip ýakaňdan ilýär (B. Öwezow). 
Ýakaňa tüýkürmek toba etmek, üýşenmek, 
gorkandygyňy hereket arkaly aňlatmak. Ýakaňy çäk 
etmek gaty gynanmak, horlanmak, perýat edip 
aglamak. Ýazgydym ýat edip, ýakam çäk edip, Säher 
nalyş bilen boldum girýana (Magtymguly). Ýakaňy 
tanatmak ile erbetlikde belli bolmak, kimdigiňi 
bildirmek, ile bellenmek. Ýakaňy tutmak akyla 
sygmajak, il götermejek zadyň edilendigini eşidip, 
görüp, toba etmek. Ol: 

Toba-toba

diýip, ýakasyny 
tutdy (B.Seýtäkow). Ýakasy gaýyşly öz pikirini 
dogry hasaplap hereket edýän, öz eňegine tutýan, 
diýen etmezek. Ýaka tutuşmak sene-mene edişmek, 
biri-biriňe el garmak, uruşmak. Ýaka ýyrtmak dady-
perýat etmek, nala çekmek, gaty aglamak, gaty 
ýalbarmak. Ol ýaka ýyrtyp aglady. Ýaka ýyrtyşmak 
tutaklaşyp uruşmak, ýakalaşyp dawalaşmak. 
ÝAKAL, at. Adamlaryň, göwreli aýallaryň 
ýüzüne düşýän goňrumtyl tegmiller, menekler.