Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

ÖÝDENIÇERLIK 
[öýdönçörlük], 
at. 
Öýdeniçeriň 
ýagdaýy, 
öýdeniçer 
bolmaklyk, 
hyzmatkärlik. 
ÖÝDEŞMEK [öýdöşmök], işl. 1. Öýdemäge 
kömekleşmek. 2. Bile öýdemek. Iki gelin iki ýerden 
palas öýdeşip otyrdy. 
ÖÝDETMEK [öýdötmök], işl. Öýdemek işini 
başga birine etdirmek. 
ÖÝDEÝIŞ [öýdöýüş] I, II, iş ady. Öýdemek 
ýagdaýy. Gyzynyň düýpli gyňaç öýdeýşine ejesiniň 
göwni ýetdi. 
ÖÝDÄBERMEK [öýdä:vermek], işl. Öýdäp 
başlamak. 
ÖÝDÜBERMEK 
[öýdüvermek], 
işl. 
Oý 
edibermek, pikir edibermek, hasap edibermek. 
ÖÝDÜLMEK [öýdülmök], işl. Çak edilmek, 

şeýledir

diýip pikir edilmek. 
ÖÝDÜM,at, dokm. Palas, düýpli gyňaç 
öýdelende ýerine ýetirilýän bir gezekki tilsim.
ÖÝDÜME [öýdümö], at, dokm. Palasyň, 
torbanyň ýa-da tarada dokalýan nagyşly gyňajyň 
dokalyş usuly. Öýdüme palas. Öýdüme gyňaç .  
ÖÝDÜRMEK [öýdürmök], işl. Birine hamyryň 
bölegini kendirigiň üstünde eliniň aýasynda 
eýletmek. 
ÖÝDÜŞ, iş ady. Öýtmek ýagdaýy. 
ÖÝDÜŞMEK [öýdüşmök], işl. Birnäçe bolup bir 
zady güman etmek, çak etmek. Geler öýdüşip, oňa 
kän garaşdylar. 
ÖÝERIBERMEK [öýörüvermek], işl. Öýli-
işikli edibermek. Enesi, ogluňy öýeribermeli 
bolupdyr, gapdalyndan gyz geçse, gözümi aýraýynam 
diýenok. 
ÖÝERILMEK [öýörülmök], işl. Gelin alnyp 
berilmek, öýlendirilmek. Öýerilýän ýigit. 
ÖÝERIŞ [öýörüş], iş ady. Öýermek ýagdaýy. 
ÖÝERIŞMEK[öýörüşmök], işl. Birine gelin 
alyp bermäge, öýli-işikli etmäge kömek etmek. 
ÖÝERME [öýörmö], iş ady. Öýermek ýagdaýy. 
ÖÝERMEK [öýörmök], işl. Öýli-işikli etmek, 
gelin alyp bermek, maşgalaly etmek, öýlendirmek. 
Ene ogluny öýermek meselesini orta atdy (A. 
Durdyýew).
ÖÝERMEKLIK [öýörmöklük], iş ady. Öýermek 
ýagdaýy. 
ÖÝERTMEK [öýörtmök], işl. Birini öýli-işikli 
etdirmek, gelin aldyrmak, maşgalaly etdirmek. 

---

179 
Oglumyz öýerdäýse-de biri, entek öýlenjek däl diýse 
näme etjek? 
ÖÝGAMYŞ [öýğamyş], at. Gara öýüň 
durlugynyň daşyndan tutulýan örme gamyş. 
Öýgamyş örmek. 
ÖÝ-IÇERI, at. Öý, öý hojalygy; maşgala. Ol öý-
içeriniň hysyrdysy bilen meşgullanyp ugrady (B. 
Seýtäkow).
ÖÝ-IL [öý-i:l], at. Il-gün, Watan, hossar, dogan-
garyndaş. Öý-il gerek, ýorgan-düşek, Perzent bentdir, 
aýal – duşak (Magtymguly). 
ÖÝIN-ÖÝIN [öýüýn-öýüýn], hal. Öýleriň 
hemmesine, gapyma-gapy, öý goýman, birin-birin, 
öýme-öý. Öýin-öýin aýlanmak. Öýin-öýin baryp, 
habarly etmek.  
ÖÝ-IŞIK [öý-i:şik], at, ser. Öý-içeri. 

Öý-işik bolmak durmuş gurmak, öýlenmek, 
maşgalaly bolmak. 
ÖÝ-IŞIKLI [öý-i:şikli], syp., ser. Öýli-işikli. 
Seniň bilen deň-duşlar eýýäm öýlenip, öý-işikli 
boldular (A. Gowşudow). 
ÖÝJÜK, at. 1. Bir ýerde daşy germelen birnäçe 
jaýjagazlaryň biri; kiçijik jaýjagaz, ýer, orun. Ýaş 
göleleri aýry-aýry öýjüklerde saklamak gerek. 2. 
Inedördül bölünen belli bir çäk, gözenek. Küşt 
tagtasynyň öýjükleri. 3. biol. Özbaşdak ýaşamaga, öz-
özünden köpelmäge ukyply bolan ýönekeý janly 
beden. Köp wagtlap uklamazlyk beýniniň duýgy 
öýjükleriniň ejizlemegine eltip biler. 4. Bir zadyň 
toplanan, jemlenen ýeri, bir zadyň köp ýeri, ojagy, 
öýi, merkezi. Ol duran bir akylyň öýjügidir. 5. 
Arylaryň bal hem-de ýumurtgajyk taşlamak üçin 
mumdan ýasaýan meňzeş ölçegdäki öýjagazlarynyň 
biri. 
ÖÝJÜKLI [öýjüklü], syp. Öýjüklerden ybarat, 
öýjüklere bölünen. Öýjükli telefon. 
ÖÝJÜK-ÖÝJÜK, syp. Birnäçe öýjükden ybarat. 
ÖÝKE [öýkö], at. Birinden göwnüň galmagy 
sebäpli döreýän närazylyk, nägilelik duýgusy, kine. 
Iki sany gumry ýaly söýgülileriň arasynda öýke 
bolarmy? (G. Muhtarow).

Öýke etmek ser. Öýkelemek. Biz hiç kimden 
öýke etmeýäris. Öýkesini ýazmak (açmak, 
ýatyrmak) nägilelik, närazylyk duýgusyny aýryp, 
aram derejä getirmek, rahatlandyrmak. Ýüzün duman 
alyp, tutulan günüň, Öýkesi ýazyldy, şöhlesin saldy 
(Ş. Kekilow). 
ÖÝKE-KlNE [öýko-ki:ne], at, ser. Öýke. 
ÖÝKE-KINELI [öýkö-ki:neli], syp. Öýkeli. 
ÖÝKELI-KINELI [öýkölü-ki:neli], syp., ser. 
Öýke-kineli. 
ÖÝKELEGEN [öýkölöğön], syp., ser. Öýkelek. 
ÖÝKELEGRÄK [öýkölöğrä:k], syp. Az zat üçin 
öýkeleýän, birneme öýkelek. 
ÖÝKELEK [öýkölök], syp. Sähel zat üçin 
öýkeleýän, sähelçe zady göwnüne alýan, ujypsyz zat 
üçin öýke-kine edýän. Bu şeýle bir öýkelekdir welin, 
heý, sen goýaý, asyl bolgusyz zatlara-da öýkeläp 
oturandyr (A. Gowşudow).
ÖÝKELEKLIK [öýkölöklük], at. Öýkelek 
adamyň gylygy, öýkelegiň bolşy, ýagdaýy. Onuň 
öýkelekligi haçan galarka? 
ÖÝKELEME [öýkölömö], iş ady. Öýkelemek 
ýagdaýy. Onuň bolgusyz zat üçinem öýkelemesi bar-
da. 
ÖÝKELEMEK [öýkölömök], işl. Birinden öýke 
etmek, birinden göwnüň galyp kine etmek, birinden 
nägile bolmak. 
ÖÝKELEMEZLIK [öýkölömözlük], iş ady. 
Öýke etmezlik. 
ÖÝKELEŞIK [öýkölöşük], at. Birek-birekden 
öýkeleme, göwün galma, öýke etme. Çekişmäniň 
soňy käýişe, öýkeleşige geçdi (B. Gurbanow). 
ÖÝKELEŞMEK 
[öýkölöşmök], 
işl. 
Biri-
biriňden göwnüň galmak, biri-biriňden öýkeli 
bolmak. Häzir öýkeleşip durmaga wagt ýok (N. 
Jumaýew). 
ÖÝKELETMEK [öýkölötmök], işl. Biriniň 
göwnüne degip öýkelär ýaly etmek, biriniň göwnüni 
ýykmak, birini nägile etmek. Ýöne men ony bir sapar 
gaty öýkeletdim (B. Gulow).
ÖÝKELEÝIŞ [öýkölöýüş], iş. ady. Öýkelemek 
ýagdaýy.
ÖÝKELÄBERMEK 
[öýkölä:vermek], 
işl. 
Öýkeläp başlamak. Degişmä-de düşüneňok-la, gyz, 
sen derrew öýkeläberýäň. 
ÖÝKELI [öýkölü], syp. Birinden öýkeläp, öýke-
kine edýän, kine saklaýan, birinden nägile, göwni 
galan, kineli. Onuň sesi geplän-de öýkeli çykdy (Ý. 
Mämmediýew). 
ÖÝKELILIK [öýkölülük], hal. Öýkeli halda 
bolmaklyk, öýkeli hal-ýagdaý. 
ÖÝKELIRÄK [öýkölürä:k], syp. Azda-kände 
öýkeli. 
ÖÝKEN [öýkön], at. Adamlaryň we oňurgaly 
haýwanlaryň dem alyş agzasy. Howa arkaly alnan 
kislorod ilki bilen öýkene barýar. 

Öýken keseli 1) üşemek, sowuklamak 
netijesinde goýun, geçi ýaly ownuk mallaryň 
öýkeninde emele gelýän üsgülewükli kesel. 
Goýunlaryň näçesi öýken keseline duçar bolupdy (G. 
Gurbansähedow). 2) adamyň öýkeninde döreýän 
ýokanç kesel, inçekesel.