Türkmen d I l I n I ň DÜŞÜndirişLI

Rowa görmek (bilmek, kylmak, eýlemek) 
mynasyp bilmek, laýyk bilmek. Asly toprakdan bolan 
adama özüňi näme rowa görýärsiň? (

Görogly

). 
Awy salma meniň içen aşyma, maňa aýralykny rowa 
eýleme? (Andalyp). Aşygyň öldürmäge neçün rowa 
kyla sen? (Dosmämmet). 
ROWAÇ [yrowa:ç], syp. Sow, şowly, oňaýly, 
oňuna. Bar onda, keýgim, işiň rowaç bolsun! (T. 
Gurbanow). 

---

221 

Rowaç almak (bolmak) sow almak, şowuna 
bolmak, ugruna bolmak, rowaçlanmak. Rowaç 
tapmak ser. Rowaç almak. Rowaç tap, işleriň, 
tutumlaryň şowly bolsun. 
ROWAÇLANDYRMAK [yrowa:şlannyrmak], 
işl. Rowaçlanmak derejsine ýetirmek. Hojalygyň işini 
rowaçlandyrmagyň giň maksatnamasy düzülipdir. 
ROWAÇLANMA [yrowa:şlanma], iş ady. 
Rowaçlanmak ýagdaýy.
ROWAÇLANMAK [yrowa:şlanmak], işl. Rowaç 
almak, şowly bolmak, oňuna bolmak, üstünlikli 
ýaýbaňlanmak. Işiňiz has-da rowaçlansyn. 
ROWAÇLANMAKLYK [yrowa:şlanmaklyk], iş 
ady. Rowaçlanmak ýagdaýy. 
ROWAÇLANMAZLYK [yrowa:şlanmazlyk] iş 
ady. Rowaç bolmazlyk. Işleriniň rowaçlanmazlygy 
telekeçini ruhdan düşürmedi.  
ROWAÇLANYBERMEK [yrowa:şlanyvermek], 
işl. Rowaçlanyp başlamak; rowaçlanmagyny dowam 
etdirmek. Onuň işi ahyry rowaçlanyberdi.  
ROWAÇLANYŞ 
[yrowa:şlanyş], 
iş 
ady. 
Rowaçlanmak ýagdaýy.
ROWAÇLYK 
[yrowa:şlyk],at. 
Rowaç 
bolmaklyk, şowlulyk. Rowaçlyk arzuw etmek. 
ROWANA [yrowa:na]: rowana bolmak bir ýere 
ugramak, ýola düşmek, bir ýana gitmek. Elgaraz, 
Hemra sözüni tamam edip, ýarag-esbabyny 
taýýarlap, ýolga rowana boldy (

Saýatly – Hemra

). 
Ýüzün tutup ummana, Aşyk ýigit ýoluna Bolanmyşyn 
rowana (K. Gurbannepesow).
ROWAÝAT [yrowa:ýat], at. Geçmiş hakynda
halk arasynda ýaýran, nesilden-nesle, dilden-dile 
geçen gürrüň. Baba aga käwagt oňat maslahatlar 
berýärdi we şolara degişli rowaýatlar aýdyp 
gülüşdirmegi oňarýardy (N. Esenmyradow).  
ROWAÝATÇY [yrowa:ýatçy], at. Rowaýat 
aýdýan adam, hekaýaçy. – Sakgaldaş! – diýip, ol 
ýaňky 
rowaýatçy 
ýaşula 
ýüzlenýär 
(B. 
Hudaýnazarow).
ROÝ [yro:ý], at, k.d. Ýüz, meňiz. Ak ýüzünde 
haly taýly Şirin sözli, hoş roýly Uzyn boýly, göwsi 
jaýly, Gelinler geçen ýoldur bu (Zelili). 
ROÝAL [yraýa:l], at, sung. Doly sesli, uzyn 
kirişleri, uly gapyrjagy bolan klawişli saz guraly. 
ROZA [yro:zo], at, ser. Oraza. Ömür az, döwran 
deraz, ne roza bar, ne namaz (Magtymguly). Roza, 
namazlarynyz kabul bolsun! (Dileg). 
ROZUGÄR [uro:zuğä:r], at. 1. Ýaşaýyş, durmuş. 
Bipaýan perzende ýörme, guwanma, Indi maňa özge 
rozugär olmaz (

Hüýrlukga – Hemra

). 2. Gün-
güzeran. Magtymguly niçik geçse rozugär, Haka 
şükür et, barma namarda, zynhar (Magtymguly). 
Narly, tüweleme, zor, hemişe rozygäriň aladasy bilen 
(O. Ödäýew).
ROZY-MAGŞAR [uro:zy-mağşar], at. Ahyret, 
kyýamat. Mähribanlyk babydan dilber, maňa rehm 
eýleseň, 
Rozy-magşarda 
saňa 
lutf 
eýlegeý 
perwerdigär (Gaýyby). 
RÖWŞEN [üröwşön], at. 1. Ýagtylyk, nur. Gitdi 
gözlerim röwşeni, ol şirin jandan aýrylyp 
(Magtymguly). 2. Ýagty, parlak. Röwşen geljegimiz. 
3. Oglana dakylýan at. 
RÖWÜŞ [üröwüş], at. 1. Ýagdaý, görnüş, hal. Bu 
röwüşde köp wagtlar geçdi (

Zöhre – Tahyr

). 2. Ýol, 
ýörelge, usul, tär. Suratkeşiň öz garaýşy ileri tutýan 
röwüşleri kem-kemden aýyl-saýyl bolup başlaýar 
(

Edebiýat we sungat

).
RUBAB [uruba:p], at, sazç. Kiriş kakar bilen 
çalynýan gadymy saz guraly. Saz eýlese gyjagu-dutar, 
çeň birle Rubab, Hoş owaz geýendeli, bir destan istär 
köňül (Seýdi). 
RUBAGY [uruba:ğy], at, edeb. Bir bentde 
gutarnykly many aňladýan dört setirli goşgy. 
RUBAÝY [uruba:ýy], at, edeb., ser. Rubagy. 
RUDYPAÝ [uru:dupa:ý], at. Adam şekilli hyýaly 
jandar. Göroglynyň nesihatyn almadyň, Owal neçüýn 
rudypaýdan gaýtmadyň... Barjamyzy ýakyp oda, Biz 
rudypaýa uçradyk (

Görögly

). 
RUGSAT [uruğsot], at. 1. Bir zady amala 
aşyrmak üçin ygtyýar. 2. Işleýän, okaýan adama 
ýylda bir sapar dynç almak üçin berilýän wagt. Öten 
ýyl rugsadymyň köpüsini Tejende geçirdim (A. 
Gurbanow). 
RUGSATLY [uruğsotly], syp. Rugsat berlen. 
Rugsatly okuwçy. Rugsatly gelmek. 
RUGSATSYZ [uruğsossuz], syp. Rugsady ýok, 
rugsady bolmadyk, birugsat.
RUH [uru:h] I, at. 1. Akyl, aň arkaly emele 
gelýän içki duýgy. Durmuşa göz ýetirýän adamyň 
ruhy hem belent bolýar. 2. Ölen adamyň hyýaly ruhy. 
Adam ölse-de, ruhy gezer ýörermiş. 3. Jismi däl, 
bedensiz mahluk, perişde.

Ruhdan düşmek sustuň pes bolmak, bir zada 
bolan ynamyň gaçyp, göwnüçökgün ýagdaýa 
düşmek. Bize ruhdan düşmek gelişmeýär. Ruhuny 
götermek galkyndyrmak, gylawlandyrmak, keýpini 
götermek. Bu ýagdaý biziň ruhumyzy göterdi 
(

Edebiýat we sungat

). Ruhy öçmek gaty 
horlanmak ýa-da gaty gorkmak zerarly ýüzüňde gan-
pet galmazlyk, ýüzüň nury gaçmak. Ruh bolup 
galmak eti-gany dökülip, gaty horlanmak. Oňa näme 
bolýarka, ruh bolup galaýypdyr. Ruha dönmek ser. 
Ruh bolup galmak. 
RUH [uru:h] II, at. Küşdüň ýokarsy tegelek 
görnüşli esasy maly. Agaçdan ýonup perzi, pil, ruh, 
şa, at ýasapdyrlar (A. Gowşudow). 
RUHANY [uru:ha:ny], at. Dine hyzmat edýän 
adam (molla, ahun). 
RUHANYLYK [uru:ha:nylyk], at. Ruhanynyň 
käri. 
RUHLANDYRMAK [uru:hlonnurmok], işl. 
Ruhuny götermek, ruhuny galkyndyrmak, ylham 
bermek, ruhy taýdan güýç-kuwwat bermek.
RUHLANDYRYJY 
[uru:hlonnurujy], 
syp. 
Ylham beriji, güýç-kuwwat beriji, ruhuny göteriji, 
galkyndyryjy. Ruhlandyryjy sözler. 
RUHLANMA [uru:hlonmo], iş ady. Ruhlanmak 
ýagdaýy. 

---

222 
RUHLANMAK [uru:hlonmok], işl. Ruhy 
göterilmek, ylham almak, galkynmak, ruhy taýdan 
joşmak. 
RUHSUZ [uru:hsuz], syp. Ruhy bolmadyk, 
ruhdan düşen, göwnüçökgün, sussupes. 
RUHUBELENT [uru:huvelent], syp. 1. Ruhy, 
göwni göterilen, galkynan, keýpi kök. Sen özüňi 
ruhubelent tut. 2. Daşoguz welaýatynda bir etrabyň 
ady. 
RUHUBELENTLIK 
[uru:huvelentlik], 
at. 
Ruhubelent halda bolmaklyk.
RUHY [uru:hy], syp. Adamyň içki dünýäsi bilen 
baglanyşykly, adam ruhuna degişli.
RUHYÝET [uru:hyýet], at. Adamyň ruhy 
dünýäsi bilen baglanyşykly düşünjeleriň jemi.
RUMYN [rumy:n], at, ser. Rumynlar. 
RUMYNLAR [rumy:nlar], at. Rumyniýanyň 
esasy ilatyny düzýän halk we şol halkyň wekilleri. 
RUPYÝA [uru:pyýa], at. Hindistanyň pul 
birliginiň ady. 
RUS [rus/orus], at, ser. Ruslar. 
RUSLAR 
[ruslor/oruslor], 
at. 
Russiýa 
Federasiýasynyň esasy ilatyny düzýän halk we şol 
halkyň wekilleri. 
RÜSTEM [ürüssöm], syp. 1. Başarnygy taýdan 
kim-de bolsa birinden artyk, ökde, üstün çykýan, 
asgyn däl. Mesele çözmekde Aman synpda iň 
rüstemidi (

Edebiýat we sungat

). 2. Oglana 
dakylýan at. 
RÜSTEMLIK [ürüssömlük], at. Güýji ökdelik, 
asgyn dällik.

Rüstemlik satmak uly-uly, gopbamsy 
gürlemek, batyrlyk satmak. 
RYSGAL [yrysğal], at. Taňrynyň beren paýy, 
rysk (ilki-ilkiler azyk, iýilýän-içilýän zatlar hakynda 
ulanylyp, soň-soňlar baýlyk, mal-mülk bilen 
baglanyşykly manyda-da gelip ugrapdyr). Baýguşuň 
rysgaly agzyna geler (Nakyl). 
RYSGALLY [yrysğally], syp. Rysgaly köp bolan, 
rysgaly bar bolan. Bolsa-da, rysgally ýigit eken. 
RYSGALLYLYK [yrysğallylyk], at. Rysgaly 
barlyk, rysgally bolmaklyk. 
RYSGALSYZ [yrysğalsyz], syp. Rysgally däl, 
rysgaly ýok, kemrysgal. Rysgalsyz adam. 
RYSGALSYZLYK [yrysğalsyzlyk], at. Rysgally 
bolmazlyk, rysgalsyz bolmaklyk, rysgaly ýokluk, 
rysgally dällik, kemrysgallyk.
RYSK [yrysk], at, ser. Rysgal  

Ryskyny aýyrmak öýüni aýyrmak, özbaşdak 
hojalyk etmek (öýlenen ýigit hakynda). Rysky daş 
ýarmak işi şowuna, edeni oňuna bolup durmak. 
Seniň ryskyň daş ýarýar eken (R. Gelenow).
RYSWA [yryswa:], syp. Ýaman atly, masgara, 
betnam, biabraý. Ýa-da meniň gizlin syrym paş bolup, 
Ile ryswa bolarmykam, ala göz (Baýly şahyr). 
RYSWALYK 
[yryswa:lyk], 
at. 
Ryswa 
bolmaklyk, ýaman atlylyk, masgaralyk, betnamlyk, 
biabraýlyk. Halk bolsa onuň ryswalygy hakynda 
gürrüň edişip, bizi gezer ýaly etmedi (

Türkmen halk 
ertekileri

). 
RYÝAL 
[yryýa:l], 
at. 
Käbir 
Gündogar 
ýurtlarynyň pul birliginiň ady. 
RYZK [yryzk], at, ser. Rysgal.Öz ryzkyna hiç 
kanagat etmedik, Gözün diker, kişi aşyna zar bolar 
(Magtymguly). Guş-gumrular hem öz ryzklaryny 
çöpläp, iýşip ýörler (H. Derýaýew). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

223 
 
 
S 
 
S, Türkmen elipbiýiniň ýigrimi ikinji harpy. 
SABA [sava:] I, hal, şahyr. 1. Irden, ir-ertir, säher. 
Her saba gelerdim mekdep ýoluna, Garamazdym 
sagy bilen soluma (Andalyp). 2. Geljekki gün, indiki 
gün, ertir. Saba bolar, tagt üstüne han çykar (

Asly–
Kerem

).