Türkmenistanyň Bilim ministrligi

Medeniýet 
Merkezi Aziýa aralaşan arap basybalyjylarynyň 
medeniýeti, ýerli halklaryň medeniýeti bilen deňeşdireniňde pes 
derejede bolupdyr. Arap hökümdarlary ýerli din, sungat, 
edebiýat wekillerini, alymlary öldüripdirler. Olaryň eserlerini 
bolsa ýakypdyrlar.
VI-VII asyrlarda Merkezi Aziýada medeniýet ösüpdir. 
Bu döwürde Samarkant, Buhara, Paýkent we beýleki şäherler 
abadanlaşdyrylypdyr. Suwaryş kanallary kada salnypdyr. 

---

91 
Söwdanyň ösmegi bilen haryt-pul gatnaşyklary hem ösýär. 
Şäherlerde we aýry-aýry obalarda nah, ýüpek matalary 
dokamak, altyndan, kümüşden we beýleki metallardan bezeg 
şaý-sepleri ýasamak boýunça hünärmentçilik ösüpdir. Şol 
döwürde ýasalan galkan we beýleki harby enjamlar özleriniň 
ajaýyplygy bilen haýran galdyrypdyrlar. 
Binagärlik sungaty hem ösüpdir. Buharadan 40 km. 
uzaklykda ýerleşýän Warahşa şäheriniň harabaçylygynda 
geçirilen arheologiýa gazuw-agtaryş işleri mahaly birnäçe uly 
we kiçi zallary bolan köşgüň üsti açylýar. Zallaryň 
diwarlarynyň we üçekleriniň dürli bezegler bilen bezelmegi, şol 
döwrüň sungatynyň ýokary derejede ösendigine şaýatlyk edýär. 
Atyň üstünde oturan atçaparlaryň, ak pilleriň üstünde oturan 
adamlaryň, ylgap barýan ýyrtyjy haýwanlaryň dürli reňkler 
bilen bezelmegi suratkeşligiň ösendigini gökezýär.
Käbir zallar we eýwanlar alebasterden ýasalan nagyşalar 
we heýkeljikler bilen bezelipdir. Alebasterden ýasalan ganatly 
atlaryň, adamlaryň, guşlaryň we hasylly agaçlaryň we ş.m-iň 
şekilleri şol döwrüň medeniýetiniň öz döwrünr görä, ýokary 
derejede ösendigine şaýatlyk edýär. Samarkantdan uzak 
bolmadyk Penjikent harabalygynda geçirilen gazuw işleri 
mahaly diwaryň ýüzüne çekilen suratlaryň tapylmagy bolsa, 
suratkeşlik sungatynyň ýokary derejede ösendigini görkezýär. 
1957-nji ýylda Fergana jülgesiniň Kuwa şäheriniň 
harabalygyndan budda ybadathanasynyň galyndylary tapylýar. 
Ybadathanadan tapylan zatlar VII asyrda Merkezi Aziýanyň 
beýleki ýerlerinde zoroastrizm (otparazlyk) dininiň agalyk 
edendigine garamazdan, Ferganada buddaçylyk dininiň agalyk 
edendigine şaýatlyk edýär.
VI-VII asyrlarda gurlan jaýlaryň ählisi çig kerpiçden ýa-
da palçykdan salnypdyr.