Tuzuvchi : shohruh arabjonov

KAUZATIV AFFIKSLAR (INJIQ QO'SHIMCHALAR) 
Ba'zi qo'shimchalar urg'u olmaydi : 
1) -ta, -tacha, -larcha, -lab (son+....) 
béshta, yúzlab, mínglarcha 
2)-dek, -day, -dayin 
M : ó'qdek, qúshday, onámdayin 
3) -ov, -ova, -yevna, -vich, - eva 
Islómov, Husánov, Komílovna 
4) -ma, - mas, -mayin (bo'lishsizlik 
shakllari) 
M : kélma, salomláshmaslik 
5)-gil, -sin, -gin 
M : áytgil, kèlsin, bórgin 
6)-man, -san, -dir, -miz, -siz (kesimlik 
shakllari) 
M : kasálsan, talabáman, boramiz 
7)zamon (-di, -yapti, -moqchi, -moqda) 
M : gúlladi, kélyapti 
8)-la (fe'l yasovchi) ham olmaydi 
M : óqla, sózla 
9)yuklamalar ham olmaydi 
M : sén-chi, dushanbámi
Ba'zan urg'u olib, ba'zan olmaydigan qo'shimchalar : 
I) -CHA 
1)kichraytirish - erkalash (urg'uli) 
M : yigitchá kutyapti 
2) ravish yasovchi (urg'usiz) 
M : erkakcha ish qildi 
II) - MA 
1) ot, sifat yasaganda (urg'uli) 
M : suzmá, ezmá 
2)fe'lning bo'lishsizlik shakli (urg'usiz) 
M : dengizda súzma 
Eslatma : qurilma, qo'llanma, qazilma, 
qurama kabi so‘zlarning bo‘lishsizlik 
shakli bo‘lmagani sababli -ma urg'uli 
sanaladi. 
III) - LAR 
1)ko'plik shakli (urg'uli) 
M : qo'llar ishladi 
2) fe'l + la+r (urg'usiz) 
M : Xudo qo'llar 
IV) - CHI, - DA 
1)so'zga qo'shib yozilsa 
urg'uli(yasovchi) 
M : suvchi, ishchi, kuzda 
2) yuklama bo'lib kelsa urg'usiz 
M : suv-chi?, ish-chi? 
V) - GINA, - KINA, - QINA 
1) -gina + m, ng > urg'uli 
M : bemehrginam, jonginam 
2) m, ng + gina > urg'usiz 
M : onánggina, aqlímgina 
- GINA 
1) erkalash, kichraytirish urg'uli 
M : anchagína, do'mboqqína 
2) gina = faqat urg'usiz 
M : onámgina yig'laydi 
VII) - SIZ 
1) sifat yasovchi bo'lsa urg'uli 

---

M : imonsíz 
2) siz = sen, san urg'usiz (kesimlik 
shakli, bog‘lama) 
M : ishonganim sízsiz
Urg'u oxirgi bo‘g‘iniga tushmaydigan so‘zlar... 
Yordamchi : àmmo, lèkin, zèro, zèroki, xùddi, hàtto, àslo, gàrchi, tòki 
Modal : bàlki, albàtta, afsùski, dàrvoqe, dàrhaqiqat 
Olmosh (1-bogin) : hàmma, bàrcha, bàri, bà'zi, qànday, àllakim, kìmdir 
Ravish : hózir, yàngi, dòimo, hamísha, zò'rg'a, àstoydil, àncha 
Daraja sifatlari : ním qoronģi, láng ochiq, tím qora, óppoq, yám-yashil, qóp-qora 
Es : juft so'zlarda 2-so'zning oxirgi bo'g'inida : 
oz-móz, unisi - bunisí 
Es : ko'makchilar urg'u olmaydi!!! 
kún bo'yi, hayót haqida, onàm uchun, yìl bo'yi 
Es : takroriy so'zlar, qo'shma sonlar va sifatlar, kfsq, qo'shma fe'llar ham 1-so'zning 
birinchi bo'g'iniga urg'u tushadi. 
M : kàtta - katta, ùch ming ellik to'rt, làng ochiq, sòtib oldi, àrtib tashladi 
Har va hech so‘zlari bilan hosil qilingan so‘zlarda urg‘u birinchi bo‘g‘inga tushadi. 
Hár qachon, hèch qachon 
-Dir qoshimchasi fe‘lning orttirma darajasi bo‘lganda urg'u oladi, gumon olmoshi, 
gumon yuklamasi, kesimlik shakli bo‘lganda olmaydi. 
Es : Ravish yasovchi -larcha, -lab urg'u oladi, ular faqatgina sonlarga qo'shilgandagina 
urg'usizdir. 
Eslatma : egalik va kelishik shakllari har vaqt urg‟ulidir. 
URG‘U MA‘NO FARQLAYDIGAN SO‘ZLAR : 
Akadèmik (ot) - insonga nisbatan 
Akademìk (sifat) - akademik litsey 
Etík (ot) - kiyim 
Ètik (sifat) - etik(axloqiy) me'yorlar 
Yangí - yangi kiyim (sifat) 
Yángi - yangi keldi (ravish) 
Botánik - ot (shaxs oti) 
Botaník - sifat (botanik buyum) 
Hózir - ravish (yaqinda) 
Hozír - sifat (hozir-u nozir) 

---

Bog'lár - ot (ko'plik) 
Bóg'lar - fe'l (bog'lamoq) 
Krédit - daftar 
Kredít - mablag'
Kundà - ot (to'nka) 
Kúnda - ravish (har kuni) 
Fìzik - ot 
Fizìk - sifat (fizik hodisa) 
Tèxnik - ot 
Texnìk - sifat (texnik holat) 
Lírik - ot 
Lirík - sifat (lirik satrlar) 
Lógik - ot 
Logík - sifat 
Móda - rasm, odat
Modà - ayol qush 
Òlma - fe'l 
Olmà - ot 
Órgan - tashkilot 
Orgán - musiqa asbobi 
Qáyish - qayishmoq, achinmoq 
Qayísh - taom yoki tasma(kamar) 
Sinóptik - ob-havo kuzatuvchi 
Sinoptík - ob-havoga oid 
Sóya - o'simlik 
Soyá - ko'lanka 
Atlàs - ko'ylak 
Àtlas - yozuvsiz xarita 
Cho`ra – iloj, yo‘l 
Chora` - tog‘ora 
Quyidagi so`zlarda urg`u 1-bo`g`inga tushadi.
Allakim 
Hatto 
Oblast 
Texnika 
Ammo
Hech kim 
Obraz
Tonna
Aslo
Kelma
Oshiq
Traktor
Atom 
Kelsin
Oyday
Yam - yashil 
Ayrim
Kimdir
Proza
Radio
Lampa
Qip - qizil 
Doim
Silos
Quyidagi so`zlarda urg`u 2-bo`g`inga tushadi.
Afsuski
Direktor
Kartina
Gazeta 
Muhit
Muhim
Shamolday
Roman
Ahil 
Albatta
Fontan
Respublika
Brashyura
Hamisha
Mumkin
Fonetika
Quyidagi so`zlarda urg`u 3-bo`g`inga tushadi.
Astronomiya
Romandan
Sanatoriya
Konstitutsiya
Monografiya
Matematika
MASHQ : Berilgan so'zlarda urg'u qaysi qismga tushganligini aniqlang. 

---

Kitob haqida, borgin, har kim, kimdir, o'qib tashla, ko'rma, qachon, katta-katta, 
ishlamang, ko'chalardan, kattalardek, yigirmatacha, o'n bir, akangizdir, 
qishloqcha(ravish), tuzsiz, yigitcha(ravish), bolaginam, o'qituvchidir, o'qituvchimi, 
yozmayin