Tuzuvchi: Rasulov Nekro’z Qabul qiluvchi: Abdualimova G

SEMIOTIKA (yun. semeiotikos — belgilar haqidagi taʼlimot) , semiologiya — 1) axborot, maʼlumotlarni saklash va uzatish uchun xizmat qiladigan belgilar va belgi tizimlarining umumiy xususiyatlarini oʻrganadigan fan sohasi; 2) u yoki bu obyektning 1maʼnodagi Semiotika nuqtayi nazaridan oʻrganiladigan tizimi (mas, muayyan film yoki badiiy asar S. si, muayyan xalqdagi muomalamurojaat Semiotikasi va b.).
Lingvistik Semiotika dagi asosiy tushuncha lisoniy belgi boʻlib, u muayyan matnlardagi va muomala vaziyatidagi shakl va mazmunning dialektik birligi sifatida namoyon boʻladi. Belgi oʻzi shartli ravishda aloqador boʻlgan narsa haqida muayyan jamiyat vakillariga xabar beradi. Belgilarning eng muhim va murakkab tizimi tilshunoslik oʻrganadigan tildir. Belgi tizimlari tabiiy (inson tili, xayvonlarning belgi tizimlari) va sunʼiy (yasama, sunʼiy tillar, dasturlash tili, fizika, kimyo, matematika va mantiqdagi ramzlar tizimi) boʻladi. Belgilar va belgi tizimlarini oʻrganishda sintaktika, semantika va pragmatika oʻzaro ajratiladi. Sintaktika nutqzanjirida yoki muayyan matnda ketma-ket, izchil qoʻllanadigan til birliklari oʻrtasidagi oʻziga xos munosabatlarni oʻrganadi. Semantika belgilarning ular ifodalaydigan obyektlar bilan munosabatini oʻrganadi. Pragmatika esa belgilar, ular ifodalaydigan obyektlar hamda belgilar tizimidan foydalanuvchilar oʻrtasidagi munosabatni oʻrganadi.
Semiotikaning «belgilar haqidagi fan» sifatida umumiy kridalari, xususiyatlari dastlab amerikalik mantiqshunos Ch. S. Pirs va shveysariyalik tilshunos F. de Sossyur asarlarida bir vaqtning oʻzida va mustaqil ravishda qayd etilgan. Ushbu tushuncha uchun Ch. S. Pirs «Semiotika» terminini. F. de Sossyur esa «semiologiya» terminini, qoʻllagan. Semiotika goyasi keyinchalik amerikalik faylasuf Ch. U. Morris tomonidan tartibga solinib rivojlantirildi. Bir qancha yevropa va rus olimlari ham Semiotikaning rivojiga hissa qoʻshganlar. Falsafiy fanlardan hisoblanadigan umumiy Semiotika va maxsus semiotik fanlar, jumladan, til Semiotikasi (glottosemiotika yoki lingvosemiotika) farklanadi. Semiotika taraqqiyoti funksional struktur tilshunoslik taraqqiyoti b-n uzviy boglikdir. Semiotika muammolarini ishlab chiqish matematik mantiq, matematik lingvistika, informatika va b. uchun xam muhim ahamiyatga ega.
10-mazvu:Til bilan boshqa belgilar tizimining o‘xshash va farqli jihatlari.
Til - bu odamlar muloqot qilish uchun foydalanadigan ko'plab belgilar tizimlaridan biridir. Xabarlar tuzilgan belgilar ma'lum semantik tarkib (ma'no) tashuvchisi rolini o'ynaydi. Aynan ular tufayli xabarlarda uzatiladigan ma'lumotlarni kodlash va kommunikativ harakatlarni amalga oshirish mumkin. Belgilar, go'yo ular ko'rsatadigan va o'zlari nomlagan ob'ektlarning o'rnini bosadi. Odamlar hayotida bunday almashinish juda tez-tez sodir bo'ladi, shunda odamlar nafaqat narsalar dunyosida, balki belgilar dunyosida ham yashaydilar degan taassurot qoldirishi mumkin. Belgilar va ular tomonidan shakllanadigan belgilar tizimlari o'rganiladi semiotika. Bu fan rivojiga Charlz Sanders Pirs, Charlz Uilyam Morris, Ferdinand de Sossyur, Lui Xjelmslev, Ernst Kassirer, Roman Osipovich Yakobson, Karl Byuler, Yakob fon Uekskul, Tomas Sebeok, Rolan Bart, Yuriy Sergeevich Stepanovlar katta hissa qo‘shdilar. va boshqalar.Morris semiotikada uch jihatni ajratishni taklif qildi: sintaktika, semantika, pragmatika. Semantik mazmun semantikaning predmeti bo‘lib, belgilar o‘rtasidagi munosabatlar sintaktik (sintaksis)ga bo‘ysunadi, belgilar va ulardan foydalanuvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni esa pragmatika o‘rganadi. Belgi, qoida tariqasida, ma'lum bir maqsadli yukni ko'tarib, jo'natuvchining o'z manziliga, aloqa holatiga, denotatsiyaga va xabarning o'ziga bo'lgan munosabati haqida xabar beradi. Har bir belgi ma'lum bir belgi holati (semioz) doirasida o'zining denotatsiyasi (yoki referenti) sifatida u yoki bu narsa, hodisa, fakt, hodisa, ish holati bilan bog'liqdir. Bu bog'liqlik belgilarni ishlatadigan odamning ongi orqali amalga oshiriladi. Boshqacha qilib aytganda, u yoki bu ob'ektga ishora qiluvchi yoki ob'ektni nomlaydigan belgining o'zi emas, bu narsaga ishora qilish harakati (ko'rsatma akti) shaxs tomonidan tegishli belgini tanlash va ishlatish orqali amalga oshiriladi. .
Shunday qilib, s nakom hisoblanadi biror narsaning ramzi sifatida ob'ekt yoki harakat. Zamonaviy fanda belgilar sifatida qaraladi ongimizda voqelikning tegishli ob'ektlari yoki hodisalari tasvirini keltirib chiqaradigan real olam ob'ektlari va hodisalarining o'rnini bosuvchi yoki vakillari (vakillari). Ularning g'oyasi yoki tushunchasi ma'lumot almashish jarayonida odamlar tomonidan qo'llaniladi.

Belgilar keng doiradagi ob'ektlarni o'z ichiga oladi: alomatlar va belgilar(masalan, olov tutuni, shamollash bilan yo'tal va boshqalar), nusxalar, tasvirlar, nashrlar(ikonik belgilar deb ataladigan), har xil turdagi belgilar(gerblar, gerblar va boshqalar) va tegishli belgilar, yoki, ular deyilganidek, an'anaviy belgilar.