Тузувчилар: О. У. Авлаев, У. А. Бутаева, Г. Амирова. Таълимда интерфаол

Вазият моделининг қурилиши. Кейсологнинг кейсни ишлаб 
чиқиш бўйича фаолиятининг ушбу босқичидаги мазмунини унинг 
қуйидаги қарорлари белгилайди: 

Кейс қандай бўлади: сюжетли ёки сюжетсиз? 

Кейсдаги воқеалар ахборотни баён қилишнинг вақт бўйича 
изчиллиги ўтмишдан ҳозирга келадиган ёки кейс-хотира ёхуд 
башоратли бўладими? 

Вазиятга оид машқ қандай жанрда баён қилинади: ҳикоя ёки 
эссе ёхуд таҳлилий ёзишма ёки бошқача шаклда? 
Кейсолог қабул қилинган ечим асосида вазият моделини 
қуради. 
Кейсдаги вазият модели вазият субъекти фаолиятининг 
идеал инъикосидан иборат бўлади ва ифодаланган муаммо 
ташувчиси ролини бажаради. Ташқи кўринишига кўра бу 
ҳодисаларнинг муайян занжири ёки ҳодисалар доираси, ҳодисалар 
боғлами ва шу кабилар бўлиши мумкин. 
Модель вазиятнинг турга оид белгиларини танлаш асосида 
шакллантирилади (...-жадвалга қаранг). 

---

33
Вазият моделини қуриш муваффақияти унинг ўрганилаётган 
мавзу ёки ўқув предметига мувофиқ бўлиши даражасига қараб, 
шунингдек, унда ностандарт, муайян нуқтаи назарлар борлигига 
кўра белгиланади. Бу эса, унга муаммонинг ноодатий ечимини 
бахш этиб, тадқиқотчилик мотивациясини ҳосил қилади. 
Кейс матнининг ёзилиши. Кейсолог кейсни ёзишга 
киришишдан олдин қуйидаги масалаларга доир ечимларни қабул 
қилади: 

Кейс ўз ҳажмига кўра қисқа ёки ўртача миқдорда ёхуд катта 
бўладими? 

Бу саволли кейсми ёки кейс-топшириқми? 

Кейсда муаммо қандай усулда берилади? 
1-усул – муаммони кейсолог ифодалайди. 
2-усул – вазиятдаги муаммо яққол ифодаланади, лекин бунда 
вазиятнинг зарур элементларидан бири (масалан, шериклар 
ҳақидаги) ахборот бўлмайди. 
3-усул–матнда вазият субъектлари ўртасидаги зиддият мавҳум 
ифодаланади. 

Кейс тузилмаси бўйича қандай бўлади? 
Гап шундаки, кейс бу шунчаки моҳирона бир ҳикоя ёки 
муайян воқеаларнинг оптимал сонли саҳифалардаги оддий баёни 
эмас. Юқорида қайд қилинганидек, у аввало, муайян ўқув 
мақсадларига эришиш учун қўлланиладиган педагогик воситадир. 
Шу сабабли кейс тузилмаси уч асосий таркибий қисм билан 
белгиланади: 
1) мотивацион - кейснинг долзарблиги, унинг мақсади ва 
тингловчи кейсни ҳал қилишда эришадиган ўқув натижаларини 
белгилайди; 
2) сюжетли - у кейсдаги амалий вазият мазмунини очиб 
берадиган ҳаракатлар, воқеалар мажмуидан иборат бўлади; 
3) информацион - у вазият таҳлили учун зарур ахборотни ўз 
ичига олади. 
Сюжетли ва информацион қисмлар нисбатан мустақил тарзда 
ва чамбарчас боғлиқ ҳолда ҳам амал қилиши мумкин (...-схема). 
Тингловчининг ҳал қилиши учун таклиф этиладиган ҳар 
қандай кейсда унинг мақсади ва топшириғи, саволлари аниқ 
ифодаланган бўлиши лозим. Улар топшириқни ҳал этиш учун зарур 
ва етарли ахборот ҳажмини ўз ичига олиши керак. 

---

34
Кейс мазмунини ташкил қилувчи асосий компонентларининг 
таркибий тузилишини қуйидаги 2-схема кўринишида ифодалаш 
мумкин: 
1-схема