Tvich va diqt ma'ruza lotin

Umumiy qo’yim deb, kurilayotgan yuzadan yakuniy ishlov berishda xosil 
bo’lgan yuzagacha olingan qatlam tushiniladi. Olinadigan qatlamlar juda aniq 

---

21
berilmaydi. Shuning uchun ularga qo’yim belgilanadi. Bunda umumiy olinadigan 
qatlamga beriladigan qo’yim zagotovkaning mos o’lchamiga beriladigan qo’yimi 
xisoblanadi. Oraliq qo’yim ishlanayotgan zagotovkaning operatsiyalar orasidagi 
olinadigan qatlamdir. Agar operatsiyalarga beriladigan qo’yim juda kichik bo’lsa, unda 
detalning brak bo’lish extimoli ko’payadi. Katta qo’yimlar esa dastgohni sozlash va 
ishlov berish ishlarini qiyinlashtiradi. Chunki bunda har qaysi ishlov berilayotgan 
partiya uchun kesish chuqurligi o’zgaradi, bu zagotovkalarning o’lchami esa mazkur
o’tishdan so’ng katta miqdorda o’zgaradi. 
Oraliq va umumiy qo’yim turlari mavjud. 
Oraliq qo’yim deb operatsiya o’tishlarini bajarishda olib tashlanadigan metall 
qatlamiga aytiladi.
Alohida operatsiyani bajarishda olib tashlanadigan qatlam operatsion qo’yim 
deyiladi.
Umumiy qo’yim deb xomaki detaldan xaqiqiy detalni tayyorlashda olib 
tashlanadigan metall qatlamiga aytiladi. Dumoloq detallarga ishlov berishdagi qo’yim 
simmetrik qo’yim deb ataladi. Tashqi va ichki aylanma yuzalar uchun qo’yim:
Z
T
=d
1
-d
2
/2; 2Z
T
=d
1
-d
2
. 
Z
K
=d
2
-d
1
/2; 2Z
K
=d
2
-d
1
. 
Tekis sirtlar uchun
Z=L
1
-L
2
/2; 2Z=L
1
-L
2
. 
Umumiy qo’yim:
Z
0
=Z
1
+Z
2
+....+Z
n
= 
i=1
∑
n
Z
i
Qo’yimni aniqlashni ikki metodi mavjud. 
1. Tajriba - statistik. 
2. Xisob - analitik