У ч е н ы е з а п и с к и 21 Н. Муроди ашъори тах. Мидй дар f арби чин
Download 169.95 Kb. Pdf ko'rish
|
prayerful-laudatory-poetry-in-west-china
|
С У Ч Е Н Ы Е З А П И С К И 21 Н.Муроди АШЪОРИ ТАХ.МИДЙ ДАР F АРБИ ЧИН Вожатой калидй: таърихи адабиёти уйгур, ашъори та^мидй, мероси адабии Низорй, таъсири адабиёти форсу тоцик ба адабиёти классикии уйгур Ашъори тахмидй бахши ногусастаий ва мух,ими адабиёти форсу точик ба шумор рафта, сахифаи хосро дар таърих ва тахкики адабиётшиносй сохиб аст. Солхои зиёд ин бахши нодири адабиёти миллй аз пажухишу шинохт дар канор монда, натавонист, ки сабаби чилваи хакикии афкори мухаккикони адабиёти классики дар ин самт бошад. Махз омузиши тахмидот муайян кард, ки тавассути он аз олами ботинй, афкори пинхонй, хоссатан акоиди мазхабй ва чахонбинии фалсафии суханварону мутафаккирони Ш арк метавон убур кард. Пас аз эътирофи илмии ин кисми умдаи адабиётшиносй маълум шуд, ки тахмидот шиносномаи рухонй ва муаррифгари шахсияти ирфонии хар як адибу донишманд аст. Пажухиш дар ин самт собит кард, ки мазхабу акидаи суханварро метавон, бе шак ва бе таре, аз тахмидоти у тамйиз ва муайян кард. Чун сухан аз тахмид меравад, дар назар бояд дошт, ки он аз муночот, тавхид ва наъту манкабат иборат аст. Ин унсурхои адабиро дар мачмуъ тахмидот гуянд, ё бо як ибора, муночоту наът низ хонанд. Дар шархи ин истилохот метавон гуфт, чун сухан аз муночот равад, ишора бар он аст, ки шоир бар Худованд мурочиат ва нидо дорад. Тавхид бошад, баёни кудрату мучизоту сифоти Холик аст. Наът, комилан тавсифи Мухаммад алайхиссалом аст. Манкабат, зикри хулафои рошидин - сахобагони Паёмбар мебошад ва баъзан ёде аз имомони мазохиб ва бузургони тарикат аст. Чун ин мафхумхо дар якчоягй тахмидро ташкил мекунанд, бояд гуфт, ки ин бахши адабиёт хусусияти на факат дар шеър, балки дар наср низ ифода шуданро сохиб аст. Ба як лафз, метавон гуфт, ки хама давру замон муночоту наът мукдддимаи достонхои форсй-точикиро ташкил дод. Яъне ашъори тахмидй як навъ шуруъ ва бидояти суханвар бар китоби хеш буд. Тахкики осори адабй бар он натича меорад, ки махсусан аз нимаи аввали асри XI, яъне бо ривочи тасаввуф ва ирфон дар адабиёти форсу точик, ашъори тахмидй аз кисмхои асосии таф аккур и бадей кар о р гириф танд. Н иёиш у м уночотхои Абдуллохи Ансорй, Бобо Тохири Хамадонй, Абусаиди Абулхайр, Айнулкузоти Х амадонй, Ахмади Раззолй, баъдтар Саноии Разнавй, Аттори Нишопурй, М авлоно Ч д л о л и д д и н и румиро метавон дар радифи зеботарин, чозибтарин ва латифтарин осори мансуру манзуми адабиёти умумичахонй карор дод. Аслан омили асосии хусни истикбол ва интишори осори ин адибон, хоса мавриди писанди аврупоиён карор гирифтани он осор низ дар хамин ангезахои асили кудсии онхо махфуз аст. Харчанд дар асрхои сонй муночоту наътсарой ба анъанаи адабй мубаддал гашт, он харгиз ходисаи гайриихтиёрй набуда, аз сохиби калам дарку масъулиятро назди улуми исломй талаб мекард. Имрузхо аз ин кору расолати таърихй пай бурдан мумкин аст, ки хазорон дилбохтагони каломи манзум ва мансур мансубияти осори хешро аз мазхаб махз дар хамин кисмати мукаддамотии осорашон муайян карда рафтаанд. (Аз чахор ёри Паёмбарро ба як нахв сутудани эшон маълум мешавад, ки асрхои кабл зумрае аз суханварони эронй ахли тасаннун низ будаанд. Мухаккики бузурги эронй З.Сафо дар китоби «Таърихи адабиёти Эрон» бар ин ишораи малех дорад). (8;41-64, 230-258, 862) Ба он вачхе ки тахмидсарой дар Мовароуннахру Хуросон зухур кард ва идома дошт, бе мушкилот он ба хавзахои адабии Кошгар низ интикол ёфт. Адабиёти мардуми уйгур анъанаи муночоту наътсароиро аз адабиёти форсй пазируфт. Аввалин тахмидоти уйгурй низ дар осори мансури эшон зухур кард, ки куту би маъруфи умумитуркии «Кутодіу билик» («Донишхои саодатбахш»)-и Юсуф Хос Хочиб, «Девони лугот-ит-турк» («Девони калимахои туркй»)- и Махмуд Кошгарй, «Хибат-ул-хакоик» («Хадяи хакикатхо»)-и Ахмад Юкнакй дар ин шумор аст [1]. Яъне, чунончи осори мансури адабиёти форсу точик муночоту наътро тараннум кард, адабиёти туркизабон низ аз он истикбол намуд. Баъди вукуфу сукути Download 169.95 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|