U n w Mustaqil O'zbekiston davlatining 1 b u b


Download 1.6 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/31
Sana03.06.2020
Hajmi1.6 Mb.
#114218
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   31
Bog'liq
11 sinf uzb tarixi 001


7f 

• „Xo'jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy — 
huquqiy bazasi to'g'risida"
  Q o n u n , 1998- yil 29- avgust. 
• „Tadbirkoriik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risida" 
Q o n u n , 2000- yil  2 5 - may. 
• „Xo'jalik shirkatlari to'g'risida"
 qonun,  2 0 0 1 - yil 6- dekabr. 
• „Qimmatli qog'ozlar bozorida investorlarning huquqlarini 
himoya qilish to'g'risida"
  Q o n u n ,  2 0 0 1 - yil  3 0 - avgust va  b o s h -
qalar. 
To'rtinchi yo'nalishga
 —  o d a m l a r n i n g  m a ' n a v i y , ijodiy  i m -
koniyatlarini ro'yobga chiqarishga,  m a d a n i y a t ,  t a ' l i m va sog'liq-
ni saqlash  m u a m m e i a r i g a , aholini ijtimoiy himoyalash masala-
lariga doir  q o n u n l a r kiradi. 
• „Fuqarolarning davlat pensiya ta'minoti asoslari to'g'ri-
sida"
  Q o n u n , 1993- yil  2 - sentabr. 
• „AhoIining bandligi to'g'risida"
 yangi tahrirdagi  Q o n u n , 
1998- yil 30 aprel. 
• „Nogironlarni ijtimoiy himoyalash to'g'risida"
  Q o n u n . 
• „Yoshlarga oid davlat siyosati asoslari to'g'risida"
  Q o n u n , 
• ,,0'zbekiston Respublikasida bayram kunlari to'g'risida" 
Q o n u n , 1992- yil 3- iyul. 
• „Davlat tili to'g'risida"
  Q o n u n ,  1 9 9 8 - yil  2 1 -  o k t a b r , 
1995- yil  2 1 - dekabrda yangi tahrirda qabul qilindi. 
• „Lotin yozuviga asoslangan o'zbek alifbosini joriy etish 
to'g'risida"
  Q o n u n , 1993- yil 2- sentabr, unga 1995- yil may 
oyida o'zgartirishlar kiritildi. 
• „Ta'lim to'g'risida"
  Q o n u n , 1997- yil  2 7 - avgust. 
• „Kadrlar tayyorlash milliy dasturi"
  h a q i d a g i  Q o n u n , 
1997- yil  2 7 - avgust. 
• „Fuqarolar sog'lig'ini saqlash to'g'risida"
  Q o n u n , 1996-
yil 29- avgust. 
• „Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to'g'risida" 
Q o n u n , 1997- yil  2 5 - aprel. 
• „Arxivlar to'g'risida"
  Q o n u n , 1999- yil 15- aprel. 
• „Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida"
  Q o n u n , 1992- yil 
14 yanvar.  M a z k u r  q o n u n 2000- yil 26-  m a y d a yangi tahrirda 
qabul qilindi. 
• „Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan 
foydalanish to'g'risida"
  Q o n u n ,  2 0 0 1 - yil  3 0 - avgust va  b o s h -
qalar. 
Beshinchi yo'nalishiga
 — O'zbekistonning xalqaro  m u n o s a -
batlariga, tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyatiga, chet ellik sar-
76 

m o y a d o r l a r bilan  o ' z a r o  m a n f a a t l i  h a m k o r l i k qilishga  d o i r 
q o n u n l a r kiradi. 
• ,,0'zbekiston Respublikasining chet davlatlardagi diplo-
matiya vakolatxonalari boshliqlarini tayinlash va chaqirib olish 
tartibi to'g'risida"
  Q o n u n , 1992- yil  2 - iyun. 
• ,,0'zbekiston Respublikasining diplomatiya xodimlari 
uchun diplomatiya daraja va martabani belgilash to'g'risida" 
Q o n u n , 1992- yil 3- iyul. 
• „Tashqi iqtisodiy faoliyat to'g'risida"
  Q o n u n . 
• ,,0'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari 
to'g'risida"
  Q o n u n , 1995- yil  2 2 - dekabr. 
• „Erkin iqtisodiy zonalar to'g'risida"
  Q o n u n , 1996- yil  2 5 -
aprel. 
• ,,0'zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining 
asosiy prinsiplari to'g'risida"
  Q o n u n , 1996- yil 26 dekabr. 
• „Chet el investitsiyalari to'g'risida"
  Q o n u n , 1998- yil  3 0 -
aprel. 
• „Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni 
himoya qilish chora-tadbirlari to'g'risida"
  Q o n u n , 1998- yil 
30- aprel va boshqalar. 
M a z k u r  q o n u n l a r  j a m i y a t i m i z d a xalq  h o k i m i y a t i ,  q o n u n 
ustuvorligi tamoyillarining  q a r o r topishiga, shaxs erkinligi va 
huquqlarining  h i m o y a qilinishiga xizmat qilmoqda. Yangi  q o n u n 
hujjatlari, bir tomondan,  m a m l a k a t i m i z d a  m a ' m u r i y - b u y r u q -
bozlik tizimining  h u k m r o n l i k qilishiga  c h e k  q o ' y i s h ,
 ikkinchi 
tomondan, milliy  d a v l a t c h i l i g i m i z n i n g eng yaxshi  a n ' a n a l a r i , 
o ' z b e k  x a l q i n i n g  m a ' n a v i y - m a d a n i y  q a d r i y a t l a r i n i  t i k l a s h , 
uchinchi tomondan, xalqaro  h u q u q  n o r m a l a r i n i  h a m d a  u m u m 
e'tirof etilgan demokratik va insonparvarltk qadriyatlarini inobatga 
olish yo'lida rivoj topdi. Respublika parlamenti jamiyatimizda si-
yosiy  m u v o z a n a t n i ,  t i n c h l i k va  b a r q a r o r l i k n i saqlab  t u r i s h d a 
ishonchli omil sifatida  m u s t a h k a m l a n d i . 
P r e z i d e n t  I s l o m  K a r i m o v  2 0 0 0 - yil 
Ikki palatali parla-  2 5 -  m a y kuni ikkinchi chaqiriq  O ' z -
ment haqida bekiston Respublikasi Oliy Majlisining 
ikkinchi sessiyasida
 ikki palatali par-
lament tuzish g'oyasini ilgari surdi. Bu demokratik islohotlarni 
h o s q i c h m a - b o s q i c h  a m a l g a oshirish tamoyiliga  m o s ravishda 
r e s p u b l i k a  p a r l a m e n t i n i ikki  p a l a t a l i  a s o s d a  y a n a d a  t a k o -
niillashtirishni nazarda tutgan g'oyadir. 

2 0 0 1 - yil 6—7- dekabr kunlari bo'lib o'tgan ikkinchi  c h a -
qiriq  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i Oliy  M a j l i s i n i n g  y e t t i n c h i 
sessiyasida ikki palatali  p a r l a m e n t tuzish masalasi  m u h o k a m a 
qilindi. Sessiya ikki palatali professional  p a r l a m e n t faoliyati 
u c h u n eng zarur bo'lgan omil — yuqori malakali siyosatshu-
n o s l a r ,  y u r i s t l a r ,  i q t i s o d c h i l a r  k o r p u s i  s h a k l l a n i b  y e t i l g a n -
ligini,  j a m i y a t i m i z d a  h u q u q i y  m a d a n i y a t darajasining  o r t g a n -
ligini inobatga oldi va  p a r l a m e n t n i ikki palatali qilib tuzish zarur, 
degan xulosaga keldi. 
Ikki palatali  p a r l a m e n t n i shakllantirish masalasi  h a y o t n i n g 
o'zidan, hokimiyat tarmoqlarini aniq ajratish asosida milliy dav-
latchilik institutlarThi  y a n a d a  m u s t a h k a m l a s h zaruratidan kelib 
chiqadi.  M a ' l u m k i ,  d e m o k r a t i k  m a m l a k a t l a r n i n g aksariyatida 
Parlament ikki palatalidir. XX asrning so'nggi  o ' n yilliklarida ikki 
Palatali tizim  p a r l a m e n t a r i z m taraqqiyotining asosiy tendensiya-
siga aylandi. 
9- chizma 
Oliy Majlisning 
vakolatlari 
Pari a me nt-
lararo 
aloqalar 
Qonun 
chiqarish 
vakolatlari 
Nazorat 
vazifalari 
Davlat 
organlarini 
tashkil qilish 
Mansabdor 
shaxslarni 
tayinlash 
Ikki palatali parlamentning bir qator ijobiy tomonlari bor: 
• populistik maqsadni, ayrim guruhlar manfaatini ko'z-
lovchi, mukammal bo'Imagan qonunlar qabul qilinishiga yo'l 
qo'yilmaydi; 
• mamlakat mintaqalari (viloyatlar, Toshkent shahri, 
Qoraqalpog'iston Respublikasi)ning manfaatlari to'laroq ino-
batga olinadi; 
• milliy davlatchilik institutlari tizimi o'rtasida parla-
mentning nufuzi ortadi', qonun chiqaruvchi va ijro hokimiyati 
o'rtasidagi munosabat mutanosiblashadi; 
• parlament qabul qilayotgan qonunlarning sifatini yaxshi-
lashga, xalqning xohish-irodasini to'laroq namoyon bo'Hshiga 
imkon beradi; 
• parlament ishida demokratik fikrlar xilma-xilligi ko'proq 
na.moyon bo'ladi; 
78 

• jamiyatni liberallashtirishni tezlashtiradi; 
• deputatlar faoliyatini professionallashga, siyosatchilar 
tabaqasini shakllantirishga ko'proq imkoniyat yaratadi. 
Oliy Majlis 2002- yil 27- yanvar kuni kelgusi chaqiriqda ikki 
palatali  p a r l a m e n t n i shakllantirish masalasi  b o ' y i c h a O'zbekis-
t o n  R e s p u b l i k a s i  R e f e r e n d u m i n i  o ' t k a z i s h  t o ' g ' r i s i d a  q a r o r 
qabul qildi.  R e f e r e n d u m d a ovoz berish byulleteniga ,$iz kelgusi 
chaqiriq O'zbekiston Respublikasi parlamenti ikki palatali qilib 
saylanishiga rozimisiz?" degan savol kiritildi. 
M a r k a z i y  s a y l o v  k o m i s s i y a s i  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i 
R e f e r e n d u m i n i o'tkazish  b o ' y i c h a tegishli okrug va uchastka 
saylov  k o m i s s i y a l a r i n i  o ' z  v a q t i d a tashkil  e t d i .  R e f e r e n d u m 
qatnashchilariga o'z xohish-irodalarini erkin bildirishlari  u c h u n 
b a r c h a imkoniyatlar yaratildi.  R e f e r e n d u m 2002- yil  2 7 - yanvar 
k u n i keng  d e m o k r a t i k asosda, ochiq va oshkora, keng  j a m o a t -
chilik vakillari, xorijiy davlatlar, xalqaro tashkilotlar,  o m m a v i y 
axborot vositalari, fuqarolarning tashabbuskor guruhlari  k u z a -
tuvchilari ishtirokida bo'lib o'tdi.  R e f e r e n d u m d a ovoz  b e r u v -
c h i l a r  r o ' y x a t i g a  k i r i t i l g a n  1 3 . 2 6 6 . 6 0 2  n a f a r  f u q a r o l a r n i n g 
12.113.070 nafari yoki 91,58 foizi ishtirok etdi. 
„Siz kelgusi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi parlamen-
ti ikki palatali qilib saylanishiga rozimisiz?" degan masala 
yuzasidan ovoz berishda qatnashgan fuqarolarning 
11.344.242 nafari yoki 93,65 foizi yoqlab ovoz berdi. Say-
lovchilar ikki palatali parlament tuzish masalasini qo'llab-
quwatladilar. 
R e f e r e n d u m yakunlari xalqimizning bir  t o m o n d a n , huquqiy 
d e m o k r a t i k davlat va fuqarolik  j a m i y a t i  q u r i s h , erkin  b o z o r 
i q t i s o d i y o t i g a  o ' t i s h d a n  i b o r a t  O ' z b e k i s t o n  y o ' l i n i  q o ' l l a b -
quwatlayotganligini ko'rsatdi. Ikkinchi  t o m o n d a n , islohotlarni 
izchil va qat'iyatlik bilan  d a v o m ettirish va  y a n a d a  c h u q u r l a s h t i -
rishni katta  u m i d bilan kutayotganligini bildirdi. 
2002- yil  4 — 5 - aprel kunlari bo'lib o'tgan ikkinchi chaqiriq 
O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i Oliy  M a j l i s i n i n g  s a k k i z i n c h i ses-
siyasida „
 Referendum yakunlari hamda davlat hokimiyati tashkil 
etilishining asosiy prinsiplari to'g'risida"
 Konstitutsiyaviy  q o -
n u n va ,,2002- yil  2 7 - yanvarda o'tkazilgan O'zbekiston  R e s -
publikasi  R e f e r e n d u m i n i n g yakunlari  b o ' y i c h a  a m a l g a oshiri-
ladigan  q o n u n c h i l i k ishlarining asosiy yo'nalishlari  t o ' g ' r i s i d a " 

qaror qabul qildi. Bu hujjatlar ikki palatali  p a r l a m e n t tuzish 
ishlarirri boshlashga huquqiy asos bo'lib xizmat qildi. 
2002- yil 12—13- dekabr kunlari  b o i i b o'tgan Oliy Majlis-
n i n g  o ' n i n c h i  s e s s i y a s i  x a l q i m i z n i n g  x o h i s - i r o d a s i  b i l a n 
,,0'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati to'g'risida" 
va ,,0'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik pa-
latasi to'g'risida"
 Konstitutsiyaviy  q o n u n l a r n i  h a m d a ularni 
amalga kiritish to'g'risida qarorlarni qabul qildi.  S h u n i n g d e k , 
2 0 0 3 - yil 24- aprelda  , , 0 ' z b e k i s t o n Respublikasining Konstitut-
siyasiga o'-agartishlar  v a  q o ' s h i m c h a l a r kiritish  t o ' g ' r i s i d a " 
Q o n u n qabul qilindi.-  D u n y o n i n g rivojlangan  m a m l a k a t l a r i d a 
t o ' p l a n g a n  p a r l a m e n t a r i z m tajribasi,  O ' z b e k i s t o n  x a l q i n i n g 
qadriyatlari va mentalitetini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan 
m a z k u r  q o n u n l a r  b o ' l g ' u s i  p a r l a m e n t n i n g ikkala palatasi  v a -
kolatlarini va faoliyatining tashkiliy shakllarini aniq belgilab 
berdi. 
B u n d a n keyin  h a m  O ' z b e k i s t o n Respublikasining oliy  d a v -
lat vakillik organi —  p a r l a m e n t n i n g  n o m i Oliy Majlis  d e b  a t a -
laveradi.  U n i n g tarkibida ikkita palata tuziladi.  Y u q o r i palata — 
Senat,
 quyi palata —
 Qonunchilik palatasi,
 deb ataladi. Ikkala 
p a l a t a n i n g vakolat  m u d d a t i — 5 yil etib belgilangan. 
2004-yil dekabr — 2005- yil yanvar oylarida  m a m l a k a t i m i z d a 
ilk  b o r ikki palatali  p a r l a m e n t g a saylovlar  b o ' l i b o'tdi. 
Quyi palataga saylov okruglari bo'yicha ko'ppartiyaviylik asosida 
120 ta deputat saylandi. Senatga Qoraqalpog'iston Respublikasi, 
viloyatlar va Toshkent shahrining har biridan teng miqdorda — 6 
nafardan, jami 84 kishi saylandi. Senatning 16 nafar a'zosi fan, 
san'at, adabiyot, ishlab chiqarish sohasida  h a m d a davlat va jamiyat 
faoliyatining boshqa tarmoqlarida katta amaliy tajribaga ega bo'lgan 
h a m d a alohida xizmat ko'rsatgan eng obro'li fuqarolar orasidan 
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti  t o m o n i d a n tayinlandi. 
Qonunchilik palatasining 2005-yil 27- yanvar kuni bo'lib o'tgan 
birinchi majlisida E.H. Xalilov Qonunchilik palatasining Spiked etib 
saylandi. Shuningdek, Spiker o'rinbosarlari, qo'mita rahbarlari say-
landi, siyosiy partiyalar fraksiyalari tashkil etilib ro'yxatga olindi. 
O ' z b e k i s t o n Re'spublikasi Oliy Majlisi  S e n a t i n i n g 2005-yil 
2 7 -  y a n v a r  k u n i  b o ' l i b  o ' t g a n  b i r i n c h i majlisida  M . Sharif-
xo'jayev Senat raisi etib saylandi. Shuningdek, Senat raisi o'rin-
bosarlari  h a m d a Senat qo'mitalari raislari saylandi. Shunday qilib, 
ikki palatali parlament tashkil etildi va o'z faoliyatini boshladi. Ikki 
palatali  p a r l a m e n t n i n g tashkil etilishi natijasida  Q o n u n  c h i q a -
ruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati o'rtasida vakolatlar  y a n a d a 
80 

d e m o k r a t i k asosda qayta  t a q s i m l a n d i .  P a r l a m e n t n i n g  j a m i y a t 
hayotidagi mavqei o'sdi.  Q o n u n loyihalari dastlab  Q o n u n c h i l i k 
p a l a t a s i d a  k o ' r i b  c h i q i l a d i  v a  q a b u l  q i l i n a d i .  S o ' n g r a  S e n a t 
t o m o n i d a n  k o ' r i b chiqiladi va tasdiqlanadi.  Q o n u n Prezident 
t o m o n i d a n imzolanib,  m a t b u o t d a e'lon qilingan  k u n d a n  b o s h -
lab kuchga kiradi. 
P r e z i d e n t  v a k o l a t l a r i n i n g bir qismi — davlat, sud  t i z i m i va 
m a x s u s  x i z m a t l a r n i n g  r a h b a r l a r i n i ,  c h e t ellar  x a l q a r o  t a s h -
kilotlardagi  d i p l o m a t i k vakillarni  t a y i n l a s h va  t a s d i q l a s h  S e -
n a t vakolatiga  o ' t k a z i l d i  v a  S e n a t  t o m o n i d a n  a m a l g a  o s h i -
r i l m o q d a . 
Ikki palatali Oliy Majlisning 2005—2008 yillardagi faoliyati 
g u v o h l i k  b e r m o q d a k i , milliy  d a v l a t c h i l i k  i n s t i t u t l a r i  t i z i m i 
o ' r t a s i d a  p a r l a m e n t i m i z n i n g  n u f u z i  y a n a d a  o ' s d i .  Q a b u l 
q i l i n a y o t g a n  q o n u n l a r n i n g sifati  y a x s h i l a n d i .  D e p u t a t l a r 
faoliyati professionallashib, siyosiy partiyalar fraksiyalarining 
faoliyati kuchaydi. 
P a r l a m e n t ishida  d e m o k r a t i k fikrlar xilma-xilligi  j o n l a n d i . 
^ Savol va topshiriqlar 
1. Qanday hokimiyat organlari qonunchilik tashabbusi huquqiga ega? 
2. Birinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qancha 
qonunlarni qabul qildi? 
3. Ikkinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar 
qachon bo'lib o'tdi, ularda qanday subyektlar o'z nomzodlarini 
qo'ydilar? 
4. Ikkinchi chaqiriq O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisida qanday 
qo'mita va komissiyalar tuzildi? 
5. O'zbekiston Respublikasi parlamenti tomonidan qabul qilingan 
qonunlarni qanday yo'nalishlarga bo'lish mumkin? 
6. Inson va fuqarolarning huquqlari, erkinliklari haqida qanday kodeks 
va qonunlar qabul qilingan? 
7. O'zbekistonning xalqaro munosabatlariga doir qanday qonunlar 
qabul qilingan? 
8. Ikki palatali parlament tuzish haqida referendum qachon bo'lib 
o'tdi, uning natijalarini bilasizmi? 
9. Oliy Majlis qanday palatalardan iborat bo'ladi? 
10. Oliy Majlis palatalari haqida qachon va qanday qonunlar qabul qi-
lingan? 
6 — Q. Usmonov 
81 

8- §. Milliy davlat boshqaruv hokimiyati 
tizimining shakllantirilishi 
Vazirlar 
Mahkamasi 
Mustaqillik yillarida davlat boshqaruv 
hokimiyati  t u b d a n isloh qilindi.  A w a -
lo, sobiq Ittifoq davrida faoliyat yuritib 
k e l g a n  O ' z b e k i s t o n  d a v l a t  h o k i m i y a t i n i n g ijro  q i l u v c h i  v a 
boshqaruvchi oliy organi — Ministrlar Sovetining  m a q o m i  t u b -
dan o'zgartirildi. 1990- yil 24- martda O'zbekistonda prezidentlik 
lavozimi  t a ' s i s  e t i l g a n d a n keyin  h a y o t n i n g  o ' z i ijro etuvchi 
h o k i m i y a t  m a q o m i n i o'zgartirishni talab qildi. 1990- yil 15-
noyabrda O'zbekiston Prezidentining
 ,,0'zbekiston SSR Prezi-
denti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining tarkibini tasdiqlash 
to'g'risida"
 farmoni chiqdi.  U n g a muvofiq O'zbekiston Prezi-
d e n t i  h u z u r i d a Vazirlar  M a h k a m a s i tuzildi,  P r e z i d e n t  u n i n g 
Raisi  b o ' l d i . Respublikada Vitse-Prezident lavozimi ta'sis etilib, 
uning zimmasiga Vazirlar  M a h k a m a s i g a rahbarlik qilish va uning 
ishini uyushtirish vazifasi yuklandi. 
1992- yil 4- yanvarda Vitse-Prezident lavozimi tugatildi va 
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar  M a h k a m a s i n i n g Bosh vaziri 
lavozimi ta'sis etildi. Bosh vazir zimmasiga Vazirlar Mahkamasiga 
rahbarlik qilish, uning ishini tashkil etish vazifasi yuklandi. 
O'zbekistonda davlat ijroiya hokimiyatini takomillashtirishda 
O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i n i n g  K o n s t i t u t s i y a s i  m u h i m  o m i l 
b o ' l d i .  K o n s t i t u t s i y a n i n g  9 8 -  m o d d a s i g a  m u v o f i q  V a z i r l a r 
M a h k a m a s i n i n g tarkibi  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i n i n g  P r e z i -
denti  t o m o n i d a n shakllantiriladi. 
O ' z b e k i s t o n Respublikasi Bosh Vaziri  n o m z o d i  P r e z i d e n t 
taklifiga  b i n o a n O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining pala-
t a l a r i  t o m o n i d a n  k o ' r i b  c h i q i l a d i  v a  t a s d i q l a n a d i .  V a z i r l a r 
M a h k a m a s i a'zolari tarkibiga Bosh vazir, uning o'rinbosarlari, 
vazirlar, davlat  q o ' m i t a l a r i raislari va  Q o r a q a l p o g ' i s t o n  R e s p u b -
likasi Vazirlar Kengashining raisi kiradi. 
Vazirlar  M a h k a m a s i  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i n i n g  h u k u -
mati  b o ' l i b , ijro etuvchi hokimiyatdir. 
Uning vazifalari: 
• davlat budjetini ishlab chiqadi va Oliy Majlisga taqdim etadi 
h a m d a uning bajarilishini  t a ' m i n l a y d i ; 
• Oliy Majlisga davlat budjetining bajarilishi haqida hisobot 
beradi; 
82 

• yagona moliya, kredit va pul siyosati yuritilishini ta'minlaydi; 
•  m a d a n i y a t , fan, maorif, ijtimoiy  t a ' m i n o t , ekologiya so-
hasidagi yagona davlat siyosati yuritilishini  t a ' m i n l a y d i ; 
•  m a m l a k a t n i mudofaa qilish, davlat xavfsizligi, tashqi siyo-
satni  a m a l g a oshirishni  t a ' m i n l a s h  b o ' y i c h a  c h o r a - t a d b i r l a r n i 
amalga oshiradi; 
• qonuniylik, fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini  t a ' -
minlash, xususiy mulk va  j a m o a t tartibini muhofaza qilish,  j i n o -
yatchilikka qarshi  k u r a s h  b o ' y i c h a  c h o r a - t a d b i r l a r n i  a m a l g a 
oshiradi; 
• iqtisodiyotning, ijtimoiy va ma'naviy sohalarning samarali 
faoliyatiga rahbarlik qiladi; 
10- chizma 
VAZIRLAR MAHKAMASI—IJRO ETISH HOK1MIYATINI 
AMALGA OSHIRUVCHI ORGAN 
Vazirlar 
Mahkamasining 
tarkibi 
O'zbekiston Respublikasi Bosh Vaziri, uning 
birinchi o'rinbosari va o'rinbosarlari, vazirlar, 
davlat qo'mitalarining raislari, Qoraqalpog'iston 
Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi 
Vazirlar 
Mahkamasi 
— Davlat budjetini ishlab chiqadi va Oliy 
Majlisga taqdim etadi hamda uning bajarilishini 
ta'minlaydi; 
— Oliy Majlisga davlat budjetining bajarilishi 
haqida hisobot beradi; 
— yagona moliya, kredit va pul siyosati yuritili-
shini ta'minlaydi; 
— madaniyat, fan, maorif, ijtimoiy ta'minot, 
ekologiya sohasida yagona davlat siyosati 
yuritilishini ta'minlaydi; 
— mamlakatni mudofaa qilish, davlat xavf-
sizligi, tashqi siyosatini amalga oshirishni 
ta'minlash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga 
oshiradi; 
— qonuniylik, fuqarolarning huquqlari va 
erkinliklarini ta'minlash, xususiy mulk va jamoat 
tartibini muhofaza qilish, jinoyatchilikka qarshi 
kurash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga 
oshiradi. 
— Davlat budjetini ishlab chiqadi va Oliy 
Majlisga taqdim etadi hamda uning bajarilishini 
ta'minlaydi; 
— Oliy Majlisga davlat budjetining bajarilishi 
haqida hisobot beradi; 
— yagona moliya, kredit va pul siyosati yuritili-
shini ta'minlaydi; 
— madaniyat, fan, maorif, ijtimoiy ta'minot, 
ekologiya sohasida yagona davlat siyosati 
yuritilishini ta'minlaydi; 
— mamlakatni mudofaa qilish, davlat xavf-
sizligi, tashqi siyosatini amalga oshirishni 
ta'minlash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga 
oshiradi; 
— qonuniylik, fuqarolarning huquqlari va 
erkinliklarini ta'minlash, xususiy mulk va jamoat 
tartibini muhofaza qilish, jinoyatchilikka qarshi 
kurash bo'yicha chora-tadbirlarni amalga 
oshiradi. 
83 

•  O ' z b e k i s t o n Respublikasi  q o n u n l a r i , Oliy Majlis  q a r o r -
lari,  ' P r e z i d e n t  f a r m o n l a r i , qarorlari va farmoyishlari ijrosini 
t a ' m i n l a y d i ; 
•  b a r c h a  o r g a n l a r ,  k o r x o n a l a r ,  m u a s s a s a l a r ,  t a s h k i l o t l a r , 
m a n s a b d o r shaxslar va fuqarolar  t o m o n i d a n bajarilishi  m a j -
buriy bo'lgan qarorlar va farmoyishlar chiqaradi. 
Islohotlar jarayonida Vazirlar  M a h k a m a s i n i n g tarkibi tobora 
t a k o m i l l a s h i b , qisqartirib borildi. Agar 1990- yil  3 0 -  m a r t d a 
Respublika ijroiya hokimiyati 41 kishidan iborat etib tuzilgan 
b o i s a , 1995- yil 5-  m a y d a Vazirlar  M a h k a m a s i 3-5 kishidan 
iborat etib tuzildi.  2 0 0 0 - y i l  1 1 - fevralda  b o i g a n Ikkinchi chaqir-
iq O'zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi Prezident tavsiya-
siga  k o ' r a Vazirlar  M a h k a m a s i tarkibini 34 kishidan — Bosh 
vazir, Bosh vazirning birinchi o'rinbosari, 8 nafar Bosh vazir 
o'rinbosarlari, 15 nafar vazir va 9 nafar Davlat qo'mitalari rais-
laridan iborat etib tasdiqladi. 
2 0 0 3 - yil 24—25- aprel kunlari bo'lib o'tgan O'zhekiston  R e -
s p u b l i k a s i  O l i y  M a j l i s i n i n g  X I  s e s s i y a s i d a  q a b u l  q i l i n g a n 
,,0'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga o'zgartishlar" va 
q o ' s h i m c h a l a r kiritish to'g'risida"gi  Q o n u n g a muvofiq Vazirlar 
Mahkamasining tarkibi, uni tuzish va tasdiqlash tartibi o'zgar-
tirildi. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 89- moddasining 
, , 0 ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i  P r e z i d e n t i  a y n i  v a q t d a  V a z i r l a r 
Mahkamasining Raisi hisoblanadi" deyilgan qismi olib tashlandi. 
Vazirlar  m a h k a m a s i tarkibida Rais lavozimi  b o ' l m a y d i . 
O ' z b e k i s t o n Respublikasi  P r e z i d e n t i n i n g  t a q d i m i g a  b i n o a n 
O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i n i n g  B o s h vaziri  n o m z o d i n i avval 
Q o n u n c h i l i k  p a l a t a s i d a ,  s o ' n g r a  S e n a t d a  k o ' r i b  c h i q i l a d i  v a 
t a s d i q l a n a d i .  V a z i r l a r  M a h k a m a s i n i n g  b o s h q a  a ' z o l a r i esa 
B o s h  v a z i r n i n g  t a q d i m i g a  b i n o a n  O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i 
P r e z i d e n t i  t o m o n i d a n  t a s d i q l a n a d i .  B u  h o l a t  m a m l a k a t i m i z d a 
a m a l g a  o s h i r i l a y o t g a n  d e m o k r a t i k  j a r a y o n l a r n i  y a n a d a  c h u -
q u r l a s h t i r i s h g a  k o ' m a k l a s h a d i .  B o s h  v a z i r n i n g ,  h u k u m a t  v a 
b u t u n  h u k u m a t  t i z i m l a r i n i n g vakolatlari  o s h a d i ,  m a s ' u l i y a t i 
k u c h a y a d i . 
»  O ' z b e k i s t o n d a boshqaruv tizimi  t u b d a n 
Boshqaruv tizimidagi  i s l o h  q i l i n d i .  B o z o r  i q t i s o d i y o t i g a 
islohotlar  o ' t i s h n i  t a ' m i n l o v c h i ,  b o z o r  m u n o s a -
b a t l a r i n i n g  f a o l i y a t i  u c h u n  i m k o n 
b e r u v c h i yangi  b o s h q a r u v  t u z i l m a s i  y a r a t i l d i .  M a r k a z l a s h -
tirilgan tartibda qayta taqsimlash  m e x a n i z m i d a n  b o z o r  m e x a n i z -
miga, qattiq  m a h k a m a c h i l i k va  m a ' m u r i y - b u y r u q b o z l i k d a n  h u -
84 

quqiy  b o s h q a r u v g a , iqtisodiy  o m i l l a r orqali  o ' z i n i - o ' z i idora 
etishga o'tildi. 
M a ' m u r i y - b u y r u q b o z l i k ,  t o ' r a c h i l i k  t i z i m i n i n g  t a y a n c h l a r i 
b o ' l g a n bir  q a t o r  D a v l a t  q o ' m i t a l a r i ,  v a z i r l i k l a r ,  u l a r n i n g 
m a ' m u r i y apparatlari tugatildi. 
Davlat reja qo'mitasi o'rniga Makroiqtisodiyot vazirligi tuzildi. 
Bu vazirlik iqtisodiyotni isloh qilish qoidalari va ustuvorliklari, 
ularni amalga oshirish mexanizmlari asosida islohotlarni tahlil 
etish,  b a h o  b e r i s h , takliflar ishlab  c h i q i s h ,  O ' z b e k i s t o n n i n g 
iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanish istiqbollarini belgilash ishlari bilan 
s h u g ' u l l a n m o q d a . 
Taqsimot  b o ' y i c h a yakkahokim bo'lib olgan Davlat  t a ' m i n o t 
qo'mitasi tugatilib, Respublika ulgurji va birja savdosi aksiyadorlik 
uyushmasi tuzildi.  U y u s h m a tarkibiga respublika aksiyadorlik  t o -
var-xomashyo birjasi, aksiyadorlik birja banki,  h u d u d i y aksiya-
dorlik tijoratchi vositachi kompaniyalar kiradi.  U y u s h m a tovar 
ishlab chiqaruvchilar, iste'molchilar va tadbirkorlar  u c h u n  t o -
var resurslari bozorida erkin ishtirok etishga teng imkoniyatlar 
yaratish, ularga tijorat-vositachilik, savdo va marketing xizmat-
lar ko'rsatish ishlari bilan  s h u g ' u l l a n m o q d a . 
Davlat narx  q o ' m i t a s i tugatilib, Moliya vazirligi tarkibida 
narxlarni nazorat qilish, narxlarni belgilashda yakkahokimlikka 
yo'l qo'ymaslik, raqobatchilik  m u h i t i n i shakllantirish ishlariga 
ko'maklashuvchl maxsus  b o s h q a r m a tuzildi. 
Respublikada moliya va bank tizimi tubdan o'zgardi. Moliya 
vazirligi respublika budjetini shakllantirish bilan bir  q a t o r d a , 
davlat soliq siyosatini, moliya siyosatini belgilamoqda, valuta ish-
larini boshqarmoqda. Bank tizimi isloh etildi. Davlat banki va  u n -
ing bo'linmalari tugatildi.
 Markaziy bank, Tashqi iqtisodiy faoliy-
at milliy banki,
 Ixtisoslashtirilgan aksiyadorlik-tijorat banklari — 
,,0'zsanoatqurilishbank", „Paxtabank", ,,0'zjamg'armabank", 
„G'allabank", „Tadbirkorbank", „Savdogarbank",
 xususiy 
banklar va boshqa banklar tuzildi. Banklarning mustaqilligi va pul 
muomalasidagi ahvol  u c h u n javobgarligi oshirildi. 
Davlat nazorati tizimi tartibga solindi. Davlat soliq  q o ' m i t a s i , 
Bojxona  q o ' m i t a s i tuzildi. Davlat nazorati  q o ' m i t a s i , uning  j o y -
lardagi organlari tugatildi, Prezident devonida nazorat inspek-
siyasi, hokimiyatlarda tegishli nazorat inspeksiyalari tuzildi. • 
Davlat suverenitetini amalga oshiruvchi tuzilmalar — Tashqi 
ishlar vazirligi,  M u d o f a a vazirligi, Ichki ishlar vazirligi, Milliy 
xavfsizlik xizmati, Oliy attestatsiya komissiyasi va  b o s h q a  h u k u -
mat organlari tashkil etildi. 
85 

Islohotlarni chuqurlashtirish va muvofiqlashtirish maqsadida 
Prezident huzurida Iqtisodiy islohot, tadbirkorlik va chet el in-
vestitsiyalari  b o ' y i c h a idoralararo Kengash tuzildi. Davlat  m u l k i -
n i  b o s h q a r i s h  v a  t a d b i r k o r l i k n i  q o ' l l a b - q u v v a t l a s h  d a v l a t 
q o ' m i t a s i tashkil etildi. Bu  q o ' m i t a mulkni davlat tasarrufidan 
c h i q a r i s h va xususiylashtirish  d a s t u r l a r i n i ishlab  c h i q i s h d a , 
k o ' p ukladli iqtisodiyotni shakllantirishda  m u h i m tadbirlarni 
a m a l g a oshirdi.  Q o ' m i t a investitsiya fondlari, fond birjalari, 
k V c h m a s mulk birjalari, auditorlik xizmatlari va boshqa bozor 
strukturasi tuzilmalarini tashkil  e t m o q d a . 
O ' z b e k i s t o n n i n g xorijiy  m a m l a k a t l a r bilan aloqasini yo'lga 
qo'yish maqsadida respublika tarixida birinchi marta Tashqi iqti-
sodiy aloqalar vazirligi tuzildi, Vazirlik tovarlar va xizmatlar 
xalqaro bozorini tahlil qilish, tashqi iqtisodiy faoliyat sohasidagi 
strategiyani ishlab chiqish, eksport-import bo'yicha markazlashgan 
tartibda mahsulotlar yetkazib berish ishlarini tashkil  e t m o q d a . 
Vazirliklar, idoralar, korxonalarda tashqi iqtisodiy faoliyat bilan 
s h u g ' u l l a n u v c h i  b o ' l i m l a r , tashkilotlar, firmalar  t u z i l d i .  R e -
O'zR vazirliklari 
Adliya vazirligi 
Ichki ishlar vazirligi 
Madaniyat va sport 
ishlari vazirligi 
Mehnat va aholini 
ijtimoiy muhofaza qilish 
vazirligi 
Moliya vazirligi 
Mudofaa vazirligi 
Oliy va o'rta maxsus 
ta'lim vazirligi 
Sog'liqni saqlash 
vazirligi 
Tashqi ishlar vazirligj 
Tashqi iqtisodiy 
aloqalar. investitsiyalar 
| V a savdo vazirligi 
Fa\qulodda vaziyatlar 
vazirligi 
Xalq ta'limi vazirligi 
Iqtisodiyot vazirligi 
Qishloq \
a
 suv wvjaligi 
vazirligi _ 
O'zR davlat 
qo'mitalari 
Davlat arxitektura va 
qurilish qo'mitasi 
Davlat bojxona 
qo'mitasi 
Davlat geologiya va 
mineral resurslari 
qo'mitasi 
Yer resurslari, 
geodeziya, 
kartografiya va davlat 
kadastri bo'yicha 
davlat qo'mitasi 
Davlat soliq qo'mitasi 
Tabiatni muhofaza 
qilish davlat qo'mitasi 
Davlat statistika 
qo'mitasi 
Davlat mulk qo'mitasi 
Monopoliyadan 
chiqarish va raqobatni 
rivojlantirish davlat 
qo'mitasi 
//- chizma 
O'zR agentliklari 
O'zkommunxizmat 
agentligi 
Energetika va 
eiektrlashtirish 
agentligi 
O'zbekiston Matbuot 
va axborot agentligi 
Aloqa va axborotlash-
tirish agentligi 
86 

spublikada tashqi aloqalarni  t a ' m i n l a y d i g a n yaxlit tizim tarkib 
topdi. 
O'zbekistonning ishlab chiqarish, transport  b o ' y i c h a  t a r m o q 
vazirliklari tugatilib, ular  o ' z - o ' z i n i  m a b l a g ' bilan  t a ' m i n l a y d i -
gan  u y u s h m a l a r g a , konsernlarga, korporatsiyalarga va  b o s h q a 
xo'jalik  b i r l a s h m a l a r i g a aylantirildi.  A v t o m o b i l  t r a n s p o r t i d a , 
qurilishda boshqaruv tizimi qayta tuzildi. 
O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxs^us  t a ' l i m vazirli-
gi, Xalq  t a ' l i m i vazirligi, Sog'liqni saqlash vazirligi,  M a d a n i y a t 
ishlari vazirligining strukturasi, faoliyati va ish yuritish usullari 
t u b d a n o'zgardi. 
U m u m m i l l i y ahamiyatga molik  b o ' l g a n  t a r m o q l a r d a , masalan 
sayyohlik,  t r a n s p o r t ,  m a d a n i y a t ,  k i n o , televideniye  v a  r a d i o 
tizimi va boshqalarda iqtisodiy  j i h a t d a n mustaqil  b o i g a n milliy 
kompaniyalar tashkil etildi. 
S h u n d a y qilib, mustaqillik  q o ' l g a kiritilgandan beri o'tgan 
qisqa tarixiy davrda  h u q u q i y davlat, uning zamonaviy hokimiyat 
organlari  b a r p o etildi,  i x c h a m ,  o c h i q rivojlanishga ega  b o ' l g a n 
ijtimoiy-siyosiy tizim yaratildi. 
Mahalliy davlat hokimiya-
 Mahalliy davlat hokimiyati  t u b d a n isloh 
tining tashkil topishi
 qilindi. Islohotlar O'zbekiston Respub-
likasining Konstitutsiyasi,- „Mahalliy 
davlat hokimiyati to'g'risida"
 gi  q o n u n (1993- yil  2 - sentabr), 
„Xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlariga saylovlar 
to'g'risida"
 gi  Q o n u n (1994- yil 5- may) asosida amalga oshirildi. 
K o n s t i t u t s i y a n i n g  9 9 -  m o d d a s i d a viloyatlar,  t u m a n l a r  v a 
s h a h a r l a r d a  ( t u m a n g a  b o ' y s u n a d i g a n  s h a h a r l a r ,  s h u n i n g d e k , 
s h a h a r  t a r k i b i g a  k i r u v c h i  t u m a n l a r d a n  t a s h q a r i )  h o k i m l a r 
boshchilik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning 
vakillik organlari  b o ' l i b , ular davlat va fuqarolarning manfaat-
larini  k o ' z l a b  o ' z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar, 
d t b belgilab qo'yildi. 
Konstitutsiyada mahalliy hokimiyatning ikki mustaqil organga 
— vakillik va ijro  h o k i m i y a t organlariga  b o i i n i s h i belgilandi. 
„Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida"
 gi  Q o n u n n i n g 1-mod-
d a s i d a „Viloyatlar, tumanlar va shaharlarda (tumanga 
bo 'ysunadigan shaharlardan, shuningdek shaharlar tarkibiga 
k'ruvchi tumanlardan tashqari) xalq deputatlari Kengashlari 
' Jvlat hokimiyatining vakillik organlaridir",  d e b  a n i q belgilab 
q o ' y i l d i .  S h a h a r  t a r k i b i g a  k i r u v c h i  t u m a n l a r d a  v a  t u m a n g a 
bo'ysunuvchi shaharlarda vakillik organlari tuzilmaydi. 
87 

„Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlariga 
saylov to'g'risida"
 gi  Q o n u n d a vakillik organlariga 21 yoshga 
to'lgan fuqarolar saylanadi. Saylovlar ko'ppartiyaviylik,  m u q o -
billik asosida o'tadi. Xalq deputatlari viloyat va Toshkent  s h a h a r 
K e n g a s h l a r i g a  6 0  t a d a n  k o ' p  b o ' l m a g a n ,  t u m a n  v a  s h a h a r 
Kengashlariga esa 30  t a d a n  k o ' p  b o ' l m a g a n  d e p u t a t l a r 5 yil 
m u d d a t g a saylanadi. Mustaqillik yillarida ikki marta — 1994- yil 
d e k a b r d a va 1999- yil dekabr oyida xalq deputatlari viloyat,  t u -
rrjan, va  s h a h a r  K e n g a s h l a r i g a  k o ' p p a r t i y a v i y l i k ,  m u q o b i l l i k 
asosida saylovlar  b o ' l i b o'tdi, 1999- yilgi saylovda xalq  d e p u t a t -
lari viloyat,  t u m a n va  s h a h a r Kengashlariga 6145 nafar  d e p u t a t 
saylandi. 
O'zbekiston Respublikasida mahalliy 
Hokimlikning tashkil ijroiya hokimiyati organi qayta tashkil 
etilishi etildi. Bu  b o r a d a milliy davlatchilik 
tarixi tajribasidan ijodiy foydalanildi.  J u m l a d a n ,  A m i r  T e m u r 
davridagi davlatchilikka nazar tashlasak,  o ' s h a  z a m o n l a r d a viloy-
atlar, shaharlar  h o k i m l a r  t o m o n i d a n yakkaboshchilik asosida 
boshqarilganiga guvoh  b o ' l a m i z . 
1 9 9 2 - yil  4 -  y a n v a r d a
 ,,0'zbekiston Respublikasining 
mahalliy hokimiyat idoralarini qayta tashkil etish to'g'risida" 
Q o n u n qabul qilindi.  M a z k u r  q o n u n g a muvofiq respublikaning 
h a m m a  h u d u d i d a mahalliy ijro hokimiyati organi sifatida  h o k i m 
lavozimi ta'sis etildi.  H o k i m l a r faqatgina ijro hokimiyati organla-
rigagina  e m a s  s h u n i n g d e k , mahalliy vakillik organlariga  h a m 
rahbarlik qiladigan organ sifatida  m u s t a h k a m l a n d i .  H o k i m n i n g 

vakolat  m u d d a t i 5 yil bo'lib, u tegishli hududda vakillik organiga 
h a m , ijro hokimiyatiga  h a m boshchilik qiladigan mansabdor shaxs 
hisoblanadi. 
Ijro organlarida  b o g i i q l i k n i  t a ' m i n l a s h  m a q s a d i d a , viloyat 
hokimlari O'zbekiston Prezidenti  t o m o n i d a n ,  t u m a n va shahar 
hokimlari viloyat  h o k i m i  t o m o n i d a n lavozimiga tayinlanadi va 
l a v o z i m i d a n ozod qilinadi  h a m d a bu masalalar tegishli xalq 
deputatlari Kengashlari  t o m o n i d a n tasdiqlanadi. Vakillik organ-
lari tuzilmaydigan  s h a h a r tarkibidagi  t u m a n l a r d a va  t u m a n g a 
b o ' y s u n u v c h i shaharlarda  h a m hokimiyatlar ta'sis etildi, ular-
ning apparati — hokimiyat tashkil etildi. Viloyat hokimlari va 
T o s h k e n t  s h a h a r  h o k i m i  O ' z b e k i s t o n Prezidentining shu  j o y -
lardagi vakili hisoblanadi.  T o s h k e n t shahar  t u m a n l a r i hokimlari 
esa  T o s h k e n t shahar  h o k i m i n i n g vakillari hisoblanadi. 
1992- yilda  T o s h k e n t  s h a h r i d a va 12 ta viloyatda, 159 ta 
qishloq  t u m a n i va 18 ta  s h a h a r  t u m a n i d a  h a m d a 120 ta shaharda 
hokimlar tayinlandi va tasdiqlandi, ularning apparati —  h o k i -
miyatlar tuzildi. 
Mahalliy hokimiyat organlari vakolatiga kiradigan masalalar 
va vazifalar Konstitutsiyaning 100- va 101-  m o d d a l a r i d a aniq 
belgilab qo'yilgan.  U l a r quyidagilardan iborat: 
• qonuniylikni,  h u q u q i y tartibotni va fuqarolarning xavfsiz-
ligini  t a ' m i n l a s h ; 
•  h u d u d l a r n i iqtisodiy, ijtimoiy va  m a d a n i y rivojlantirish; 
• mahalliy budjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy 
s o l i q l a r ,  y i g ' i m l a r n i  b e l g i l a s h ,  b u d j e t d a n  t a s h q a r i  j a m -
g'armalarni hosil qilish; 
• mahalliy  k o m m u n a l xo'jalikka rahbarlik qilish; 
•  a t r o f - m u h i t n i muhofaza qilish; 
• fuqarolik holati aktlarini qayd etishni  t a ' m i n l a s h ; 
• normativ hujjatlarni qabul qilish  h a m d a O'zbekiston Res-
publikasi Konstitutsiyasiga va O'zbekiston Respublikasi  q o n u n -
lariga zid kelmaydigan boshqa vakolatlarni amalga oshirish; 
•  O ' z b e k i s t o n Pespublikasi  q o n u n l a r i ,  P r e z i d e n t  f a r m o n -
lari, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga 
oshirish; 
• xalq deputatlari quyi Kengashlari faoliyatiga rahbarlik  q i -
lish,  r e s p u b l i k a  v a  m a h a l l i y  a h a m i y a t g a  m o l i k  m a s a l a l a r n i 
m u h o k a m a qilishda qatnashish. 
M u s t a q i l l i k  y i l l a r i d a  m a h a l l i y  h o k i m i y a t n i  s h a k l l a n t i r i s h 
bo'yicha amalga oshirilgan islohotlar natijasida ijro hokimiyati 
bilan vakillik hokimiyati bir-biridan rasman ajratildi.  H o k i m l a r 
89 

xalq deputatlari Kengashlariga  b o ' y s u n m a y d i ,  a m m o Kengash 
oldida hisob berib turadi. Shu bilan birga hokimlarni joylarda  h a m 
vakillik.  h a m ijro hokimiyati organlariga boshchilik qilish holati-
ni vakillik organlari hokimlarga  b o ' y s u n a d i . deb tushunmaslik 
kerak. Vakillik organlari hokimlarga  b o ' y s u n m a y d i , vakillik or-
aanlari ishini tashkil qilishga hokimlar boshchilik qiladilar. 
^ Hokim mahalliy ahamiyatga molik barcha masalalarni fuqaro-
larning manfaatiga mos ravishda hal qilish bilan shug'ullanadi. 
Shu  m a q s a d d a  b a r c h a  k o r x o n a l a r , muassasalar, tashkilotlar, 
birfashmalar,  m a n s a b d o r shaxslar va fuqarolar  t o m o n i d a n ba-
jarilishi majburiy bo'lgan qarorlar qabul qiladi.  H o k i m l a r o'zlari 
rahbarlik qilayotgan organlarning qarorlari va faoliyati  u c h u n 
shaxsan javobgardir. 
O'zbekistonning mustaqil taraqqiyot tarixi guvohlik beradiki, 
ayrim hokimlar o'z faoliyatida jiddiy xatolarga yo'l qo'ymoqdalar. 
O'zlariga yuklatilgan mas'uliyatli vazifalarni bajarishni uddalay 
o l m a g a n ,  o ' z lavozimini  s u i i s t e ' m o l qiluvchi  h o k i m l a r  h a m 
uchrab turadi. Bunday hollarda ular vakolat  m u d d a t i d a n oldin 
hokimlik lavozimidan chetlashtirilmoqda. 
S h u n d a y qilib, Mustaqillik yillarida markaziy, viloyat, sha-
h a r va  t u m a n l a r darajasidagi davlat hokimiyati va  b o s h q a r u v 
tartiblari  t u b d a n yangi shaklda  b a r p o etildi.  M a h a l l i y davlat 
hokimiyatini shakllantirishda o'zbek milliy davlatchiligining tari-
xiy  a n ' a n a l a r i , rivojlangan davlatlarning  z a m o n a v i y tajribalari 
inobatga olindi. 
Sud h ki ' ti  D e m o k r a t i k davlat qurilishida sud  h o -
u o imiya i kimiyatini shakllantirish  m u h i m  a h a -
m i y a t g a ega. Sud  h o k i m i y a t i  d e m o k r a t i k davlatda  u c h i n c h i , 
mustaqil hokimiyat hisoblanadi. 
O'zbekiston Respublikasida sud hokimiyati  q o n u n chiqaruv-
chi va ijro  e t u v c h i  h o k i m i y a t l a r d a n , siyosiy  p a r t i y a l a r d a n , 
b o s h q a  j a m o a t  b i r l a s h m a l a r i d a n mustaqil  h o l d a ish yuritadi. 
(O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining  1 0 6 - m o d d a s i ) . 
O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va 1993- yil 2-
sentabrda qabul qilingan „Sudlar to'g'risida" g\  q o n u n asosida 
sud islohotlari o'tkazildi.  O ' z b e k i s t o n tarixida birinchi  m a r t a 
O ' z b e k i s t o n  R e s p u b l i k a s i  K o n s t i t u t s i y a v i y  s u d i ,  Q o r a q a l p o -
g'iston Respublikasi Konstitutsiyaviy nazorat qo'mitasi tuzildi. 
Konstitutsiyaviy sud siyosat va  h u q u q sohasidagi mutaxassis-
lardan tuziladi. 
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy Sudi: 
90 


(75 
- i 
CO 
z. 
in 




.as 





S

S— 
-3 


J
'—1 

. 5  X 
"5 
i> 
l|



Q. 
00 C 
O
 x 


C3 
CO 
r— 
c  > 

>. 
'o  X 


-a 
IE 


la

h

J
— 
>>  >> 
C3 

-C 

03 
~3 

>> 
15 ._ 
i- i_ 
X — 
C3 
>> 
i s 1 
c x 
CJ 00 
* E 
c o 
o „ 
cc 
1^ — 
X 3 
N
 c/i 

91 

P r e z i
d e n t
 farmonlarining,  h u k u m a t va ,.„., 
I a b k i m i V ^ J h
t j
 mahalliy  ° / 8
a n l a r i
 Qarorlarining,  0 ' z b e k ,
t o n 
C
b
S  ^ 2  ^ l a t l a r a r o  s h a r t n o m a l a r i n i n g  v a boshqa  m a j £ 
v l m n g l ^ ^ ^ ^ e k i s t o n  ^ s p u b l i k a s i Konstitutsiyasiga  m o s l ^ 
^ ' S a a ^ ^ ^ r i s t o n  R ^ p u b l i k a s i Konstitutsiyasining  0 >
h p 
C 3
U
^ " i ^
l
b
' i k a s i  K o . ^
t , t u t s i
y
a s i
g
a
'  O o r a q a l p o g ' i s t o n 
P%asi  q ?
n -
L  p l a n n i n g
 0
 ^bekiston Respublikasi  q o n u n l S l 
*$%W
t0
'  J o t ^
d
a
  - l ^
a
 beradi; ^ 
- 0 ' z b e P
s  a f i
J
t o
n  R e s p u
b l l k a s i
  K o n s t . t u t s i y a s i  v a  q o n u i ) ,
a r i 
no^lariga
 
s
^
t
a
o
I
^ beradi'; 
• O ' z b e ^  L j
  t o n
  R e s p i
, b l l k a s i m n
S  K o n s t i t u t s i y a s i  v a
  a o 
nmlari  b i k '
n
.  j A r i l g a n  v >
l k o l a t
 doirasida  b o s h q a ishlarni 
ko'rib  c h i q ;
t d
* _ n f* 
0 ' z b e k i s <
o r
* M tlespuf3liK
a s i  v a
  Q o r a q a l p o g ' i s t o n Respublju,,, 
sKiizimininS  J
5
  W i q a  t a r ?
0
^  ^ s h k i l etildi (12- chizma) 
O'zbeki«
t o
 \
 n
  R e s p u b l '
k a s i 
s
u
d
  h o k i m i y a t i  2 0 0 0 - yil
  | 4 
dckabrda
 
Q
M
 qilingan  V f ?
1  t a h r i r d a
g <
 «Sud!ar to'g'risida',
  v a 
2091- vil
 T~
 ^  V s t d a  q ^
u
' qilingan
 „Jinoiy jazolarni
 libe^i 
lashtirilishi '
mgP
"^
  X s a b a t i
 V
l
}
m
 O'zbekiston Respublikasining
 n 
«»«Ht  i i n o ^
a t
^ i l -
| )
' - o t s e s s u s )
,
.
k o d e k s l a r i
 "amda ma'muriy  j a v i 
gallic  t o ' g ^
s
*  . > g i kodeK
s ,
?
a
 o'zgartirishlar va qo'shimclh,
a r 
kiiitish
  h a * "
1
' ! !
 h §i  q o n v
| n J a r 
a
s
o
s
i
d
a
  y a n a d a  t a k o m i f l a $
h i

b ^ o q d a
  S u 
#
L ?
d
 ishlarida  ^ n u n i y l i k k a  a m a l qilishga,  g u i w 
q i l i f l u v c h i ' ^ f  5 % u v c h i ,  ^ l a n u v c h i n i n g sud himoyasi  h u q ,
] a i 
bilan  t a ' m i
n
l
^ > i s h i g a ,
 {M*™lar
  h u q u q va  e r k i n l i k l a r i n
i n q
„ 
^ y a l a n ? ^ g n S ?
  e
'
t i b
° r  ^
o
r
a
.  y
a
« b i l a n i b  b o r m o q d a .  $ J 
holitniyati ^  T a n n i n g  u s t
u n , 1
8
, m
'
  b a r c
h a fuqarolarning  q
0
h
1 ] n 
oldkia  t e n #
i i a
* L f
1
' ta'minlasl
1
  y ° '
l l d a  f a o l
' y a t  k o ' r s a t m o q d a . 
0'zbekisP
n
 «
  d
* sudlar jXtisosIashtiriladi, fuqorolik va  j i r »
o f v 
ishlar  b o ' V
0
1
^
3
^ ^
 
a
l
o
h
i
d

S
U
d
'
a

t
a
S
h
k
i

C
t
i
l
d

S
u
d
l
a
r
 *ud 
qatoriarini  "
, r o
  . ™ n ^
t i s h
-  k a b i
o z l a n
g

x
o
s
 bcrlmagan  v a z i f a l a r q
a n 
ozod qjiincf ^  f ! r ° 0 8 - y i l  l ^
a
n
v
a
r
d
a
n
  m a m l a k a t d a  o i i m  j a ^
o s j 
bebr  q i l i n ^
 t
 ,
  f
Uqarolarii'  Q a m o q q a olishga sanksiya  b e r i ,

huquqi  p
r
o F ^ ^ N r a d a h  s i '
d l a r

Download 1.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling