U rganch davlat universiteti

2.2.1-rasm. N-05 nivelirining optik sxemasi:
1 – qo‘ndiriladigan linza; 2 – optik klin; 3 – yassi parallel plastinka; 4–5 – obyektiv linzasi; 6 – fokuslovchi linza; 7 – optik mikrometrning uzatuvchi linzasi; 8 – iplar turi; 9 – okular; 10–13 va 18 – okular ko‘rish maydoniga adilak pufakchasi uchlarining tasvirini uzatuvchi optik sistema; 14 – optik mikrometr shkalasi; 15 – yoritish oynasi; 16–17 – silindrik adilakning himoya oynasi.
2.2.Aniq va texnik nivelirlar. Silindrik adilakli nivelirlar.
Silindrik adilak ko‘rish trubasining yoniga o‘rnatilgan va truba ele­vatsion vint (8.6-shakl) bilan ta’minlangan. Silindrik adilak pu­fakchasi uchlarining tasviri truba ko‘rish maydoniga uzatiladi. Ko‘­rish trubasi ob’ektivi 10 nishon 13 bo‘yicha reykaga qaratiladi, u predmet tasvirini teskari ho­sil qiladi.
N-3 niveliri (8.6-shakl), asosan, ko‘rish trubasi 1, silindrik adi­lak 2, doiraviy adilak 3, mahkamlash vinti 6, to‘g‘rilash vinti 7, elevatsion vint 8 dan iborat. Nivelir silindr shaklidagi aylanish o‘qi bilan taglik 4 ga o‘rnatilgan. Ko‘rish trubasining chap yonida silindrik adilak bilan birgalikda adilak pufakchasi yarim pal­la­larning tasvirini ko‘rish maydoniga uzatadigan prizmalar joy­lash­gan. Trubaning o‘ng yonida kuzatilayotgan reyka tasvirini fo­kus­lov­chi vint – kremalera 5 o‘rnatilgan. Reykadan sanoq olishdan ol­din elevatsion vint yordamida silindrik adilak o‘qi gorizontal ho­latga keltiriladi, ya’ni ko‘rish maydonidagi adilak pufakcha yarim pal­lalarining tasviri tutashtiriladi.
Silindrik adilakni tuzatish uchun adilak joylashgan qutining okulyar tomonida qopqoq bilan ber­kitib qo‘yilgan to‘rtta tuzatgich vint bor. Asbob aylanish o‘qini tax­minan vertikal holatga (shovun yo‘nalishiga) keltirish uchun
Nivelirlar va ularning turlari. Geоdezik o'lchashlarda nuqtaning balandliklarini o'lchash, ularning оrasidagi nisbiy balandliklarini aniqlash, balandliklarni hisоblash ishlari muhim hisоblanda. jоyida shunday o'lchash ishlarini bajarishda bоshqa o'lchоv asbоblari qatоrida nivelir muhim o'rin tutadi. Umumiy tushunchalar  nivelir –jоyida balandliklar farqini (nisbiy balandlikni o'lchaydigan )geоdezik asbоb.  nivelir gоrizоntal vizirlash nuriga ega.ko'rish trubasi dоyimо erga gоrizоntal bo'ladi.  ko'rish trubasi kоrpusga maxkam biriktirilgan  ko'rish trubasi faqat o'z o'qi bo'yicha gоrizantal aylanadi.
8.6 shakl.