Учебное пособие для практических занятий предназначено для магистров, обучающихся по специальности магистратуры 5А450206 «Водосберегающие технологии»

 
3.2. Xoʻjalikning ekinzorlar boʻyicha yer fondi hisobi. 
Xoʻjalikning brutto yer maydoni ma’lum boʻlganda uning netto yer maydoni 
quyidagicha aniqlanadi: 
𝜔
𝑛𝑒𝑡
= 𝜔
𝑏𝑟
∙ 𝑌𝑒𝐹𝐾; ga 
bu yerda: 

br
– xoʻjalikning brutto yer maydoni, ga; 
YeFK – loyihaviy yerdan foydalanish koeffitsienti, 
YeFK = 0,88 - 0,92. 
Xoʻjalikning netto yer maydonini aniqlagach, har bir ekin bilan band boʻlgan 
yer maydonlarini aniqlaymiz. 
1) Gʻoʻza bilan band boʻlgan yer maydoni: 
𝜔
𝑔ʻ𝑜ʻ𝑧𝑎
=
𝜔
𝑛𝑒𝑡
∙ 𝛼
𝑔ʻ𝑜ʻ𝑧𝑎
100
2) Bugʻdoy bilan band boʻlgan yer maydoni: 
𝜔
𝑏𝑢𝑔ʻ
=
𝜔
𝑛𝑒𝑡
∙ 𝛼
𝑏𝑢𝑔ʻ
100
 
3) Boshqa ekinlar 
𝜔
𝑏.𝑒.
=
𝜔
𝑛𝑒𝑡
∙ 𝛼
𝑏.𝑒.
100
 
bu yerda: 
.
.
,
,
э
б
бугдой
гўза



- gʻoʻza, bugʻdoy va boshqa ekinlar bilan band 
boʻlgan maydon foizi. 
Hisob natijalarini quyidagi 3.1 - jadvalga tushiramiz. 
3.1-jadval. Xoʻjalikning yer fondi hisobi 
T/r 
Ekin turi 
Maydoni 
ga 
% 
1. Gʻoʻza 
2. Bugʻdoy 
3. Boshqa ekinlar 
Xoʻjalikning netto maydoni 
ω
net
 
100 

---

55 
3.3. Sugʻorish usuli va texnikasini tanlash. 
Sugʻorish usuli - bu qishloq xoʻjalik ekinlarining suvga boʻlgan talabini 
qondirish yoki sugʻorish me’yorini tuproqning faol qatlamiga singdirish uslubi 
demakdir. Har bir sugʻorish usuliga ma’lum bir sugʻorish texnikasi mos keladi.
Melioratsiya amaliyotida hozirgi kunga kelib, 6 xil sugʻorish usuli 
farqlanadi: yer ustidan; yomgʻirlatib; tuproq ichidan; tomchilatib; tuproq ostidan; 
purkab sugʻorish usullari. 
Sugʻorish usuli va sugʻorish texnikasining turlaridan qat’iy nazar ularga 
quyidagi talablar qoʻyiladi (3.2-jadval): 
- sugʻorish suvining sugʻorish dalasi uzunligi va tuproq faol qatlam 
chuqurligi boʻylab bir tekis taqsimlanishi;
- sugʻorish suvining tuproq faol qatlam ostiga sizilishiga, havoga 
bugʻlanishiga va tashlamalarga tashlanishiga yoʻl qoʻymaslik;
- tuproq donadorligini saqlash, tuproqning botqoqlanishiga yoʻl qoʻymaslik, 
sugʻorishni toʻliq mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, sugʻorishda yuqori ish 
unumi va sifatiga erishish; 
- qishloq xoʻjalik ekinlaridan yuqori va muntazam hosil olishga erishish. 
3.2-jadval. Sugʻoriladigan tuproqlarning sharoitlari boʻyicha sugʻorish usullarini 
tanlash tavsiyanomasi